Χωρική και κλαδική διάσταση της περιφερειακής ανάπτυξης στην Ελλάδα: διερεύνηση από τη σκοπιά της θεωρίας και των υποδειγμάτων της οικονομικής βάσης

Abstract

The present dissertation seeks to investigate the evolution of the regional problem in Greece with the assist of the theory and models of the Economic Base. More specifically, the above theory seeks a sectoral approach to the development of a local-regional economy, i.e. it distinguishes two economic sectors that shape an economy: a) the basic-export sector that depends on economic conditions outside the local-regional economy and b) non basic -local sector that depends on the economic conditions within the specific economy.Firstly, it is presented a historical review of the theory of economic base and the related models that have been developed until recently. Within the theoretical and empirical framework can be distinguished the appropriate models and variables which serve the purpose of the dissertation. Regarding the variables, employment is implemented for the Greek regions and the gross value added for the Greek prefectures respectively for a number of economic branches. The statistical data based upon the Hellenic Statistical Authority for years 2000-2017.The next part launches the analysis of the respective queries that have been claimed in the context of the Economic Base theory. Firstly, an approach of economic activities in the spatial economy of Greece is prepared through the basic methods of regional analysis. Next, one of the basic tools of the theory is considered, particularly the multiplier of the economic base. Therefore, an econometric approach is developed in the form of panel data, where the sectoral multiplier effects are presented after testing appropriate econometric techniques. Then an estimation of the relationship between the basic and the local sector for each spatial unit (Greek region and prefecture) is made through the appropriate time series analysis.Essentially, although the above approaches have been studied more widely in the international literature for Economic Base theory, in recent years there has been a shift in research approaches to give a more specialised empirical picture of the local sector in a local-regional economy. Therefore, in the last part of the present dissertation, on the one hand, a picture of the local participation of each economic branch is provided through a technique derived from the Economic Base theory (here of course the technique is such that can be done only through gross added value at the prefectural level and not through employment at the regional level), on the other hand an approach from dada envelopment analysis is combined with the shift share analysis and Boudeville technique to demonstrate the relationship between the basic-export sector with the efficiency of local branches and the local conditions that are formed for each Greek region and prefecture proposing finally the relevant measures based on the above approach.

Η παρούσα διατριβή επιδιώκει να διερευνήσει την εξέλιξη του περιφερειακού προβλήματος στην Ελλάδα με τη βοήθεια της προσέγγισης της θεωρίας και των υποδειγμάτων της Οικονομικής Βάσης. Πιο συγκεκριμένα, η παραπάνω θεωρία επιδιώκει μια κλαδική προσέγγιση της ανάπτυξης μιας τοπικής-περιφερειακής οικονομίας, δηλαδή διακρίνει δύο οικονομικούς τομείς που διαμορφώνουν μια οικονομία: τον α) βασικό-εξαγωγικό τομέα που εξαρτάται από τις οικονομικές συνθήκες εκτός της τοπικής-περιφερειακής οικονομίας και τον β) μη βασικό-τοπικό τομέα που εξαρτάται από τις οικονομικές συνθήκες εντός της συγκεκριμένης οικονομίας.Αρχικά γίνεται μια ιστορική αναδρομή της θεωρίας της οικονομικής βάσης και των αντίστοιχων υποδειγμάτων που αναπτύχθηκαν μέχρι πρόσφατα. Μέσα σε αυτό το θεωρητικό και εμπειρικό πλαίσιο διακρίνονται τα κατάλληλα υποδείγματα και οι κατάλληλες μεταβλητές για την εξυπηρέτηση του σκοπού της παρούσας διατριβής. Όσον αφορά τις μεταβλητές που χρησιμοποιούνται είναι η απασχόληση για τις ελληνικές περιφέρειες και η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία για τους ελληνικούς νομούς αντίστοιχα για έναν αριθμό οικονομικών κλάδων. Τα στατιστικά στοιχεία προέρχονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή για το διάστημα 2000-2017.Στο επόμενο μέρος ξεκινάει η διερεύνηση των επιμέρους ερωτημάτων που έχουν τεθεί στο πλαίσιο της θεωρίας της Οικονομικής Βάσης. Αρχικά γίνεται μια πρώτη προσέγγιση των οικονομικών δραστηριοτήτων στην χωρική οικονομία της Ελλάδας μέσω των βασικών μεθόδων της περιφερειακής ανάλυσης. Έπειτα μελετάται ένα από τα βασικά εργαλεία της θεωρίας, δηλαδή, ο πολλαπλασιαστής της οικονομική βάσης. Επομένως αναπτύσσεται μια οικονομετρική προσέγγιση με τη μορφή panel δεδομένων όπου παρουσιάζονται οι κλαδικές πολλαπλασιαστικές επιδράσεις μετά από τον έλεγχο κατάλληλων οικονομετρικών τεχνικών. Μετά γίνεται μια προσέγγιση της σχέσης μεταξύ του βασικού και τοπικού τομέα για κάθε χωρική ενότητα (ελληνική περιφέρεια και νομό) μέσω της ανάλυσης των κατάλληλων χρονολογικών σειρών. Ουσιαστικά αν και οι παραπάνω προσεγγίσεις έχουν μελετηθεί ευρύτερα στην διεθνή βιβλιογραφία για την οικονομική βάση, τα τελευταία χρόνια γίνεται μια στροφή των ερευνητικών προσεγγίσεων ώστε να δοθεί μια πιο εξειδικευμένη εμπειρική εικόνα του τοπικού τομέα σε μια τοπική-περιφερειακή οικονομία. Επομένως στο τελευταίο μέρος της παρούσας διατριβής από την μια μεριά δίνεται μια εικόνα της τοπικής συμμετοχής του κάθε κλάδου μέσω μιας τεχνικής που προέρχεται μέσω της θεωρίας της Οικονομικής Βάσης (εδώ βέβαια η τεχνική είναι τέτοια όπου μπορεί να γίνει μόνο μέσω της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας σε επίπεδο νομών και όχι παράλληλα μέσω της απασχόλησης και σε επίπεδο περιφερειών), από την άλλη μεριά συνδυάζεται μια προσέγγιση από την περιβάλλουσας ανάλυσης δεδομένων με την ανάλυση απόκλισης συμμετοχής και την προσέγγιση Boudeville για να απεικονισθεί η σχέση μεταξύ του βασικού-εξαγωγικού κλάδου με τον δυναμισμό των τοπικών κλάδων και των τοπικών συνθηκών που διαμορφώνονται για κάθε μια ελληνική περιφέρεια και νομό προτείνοντας τελικά και τα αντίστοιχα μέτρα που στηρίζονται στην παραπάνω προσέγγιση.