Η ευχαριστιακή θεολογία του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου

Abstract

The present thesis aims to foreground the liturgical and pastoral character of St. John Chrysostom’s theology, whilst tracing the origin of this theology to the author’s experience of deification (union with God - theosis). It became necessary to gather relevant passages from the entirety of the chrysostomean corpus, on account of the diffusive and diversified treatment of this topic in a variety of individual works. In his Eucharistic theology, St John Chrysostom intertwines the purification of the faithful with the eschatological dimension of Holy Communion. By identifying particular Old-Testament events, narratives and symbols (e.g. the sacrificial calf or the fire that fell on the sacrifice prepared by the Prophet Elijah on Mt Carmel) as prefigurations of the Eucharist, he seeks to illuminate and illustrate the fundamental elements of the Eucharistic sacrifice. Through the sacrament of baptism, which enables the faithful to partake of Holy Communion, man is invited to the eschatological regal banquet. Whilst, however, Chrysostom insists on the need to partake of Holy Communion frequently, he also makes it abundantly clear that it is life in Christ that makes the sacrament operative enabling moral and spiritual progress. Peace, being a Christocentric reality encompassing the souls of the faithful, the ecclesial community in which the Eucharistic sacrifice unfolds, the Church as a whole as well as the entire world, is conjoined with its liturgical and Eucharistic dimensions and the ontological identification of the eternal-historical with the “Eucharistic” and the ecclesial body of the Lord Jesus Christ. The elements of the passion on the cross and the Resurrection steadily occupy the centre of his Eucharistic soteriology.

Στόχος της διατριβής είναι η ανάδειξη του λειτουργικο-ποιμαντικού χαρακτήρα της θεολογίας του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, ιχνηλατώντας παράλληλα την προέλευσή της από την εμπειρία θέωσης του συγγραφέα. Κατέστη αναγκαίο να σταχυολογηθούν αποσπάσματα από ολόκληρο το χρυσοστομικό έργο, εξαιτίας της διάχυσης της συγκεκριμένης θεματικής σε ποικίλα κείμενα. Ο Χρυσόστομος συναρμόζει στην περί Θείας Ευχαριστίας θεολογία του το στοιχείο της κάθαρσης των πιστών με την εσχατολογική διάσταση της Θείας Κοινωνίας. Μέσα από τον εντοπισμό των προτυπώσεων της Θείας Ευχαριστίας σε συμβάντα και σύμβολα της Παλαιάς Διαθήκης, όπως ο θυόμενος μόσχος ή το πυρ του Προφήτη Ηλία στο Καρμήλιο Όρος, ο Χρυσόστομος επιδιώκει την ανάδειξη θεμελιωδών στοιχείων της θυσίας της Θείας Ευχαριστίας. Διά του βαπτισματικού μυστηρίου ο άνθρωπος καλείται στην εσχατολογική βασιλική τράπεζα, επειδή ακριβώς αποκτά την δυνατότητα των αχράντων μυστηρίων. Ενώ, όμως, ο Χρυσόστομος προτρέπει στην συχνή Θεία Κοινωνία διευκρινίζει ότι το μυστήριο επενεργεί μόνο μέσα από την εν Χριστώ ζωή προάγοντας την ηθικοπνευματική προκοπή. Η ειρήνη, ως χριστοκεντρική πραγματικότητα που αφορά την ψυχή του πιστού, την εκκλησιαστική κοινότητα στην οποία τελείται η θυσία της Θείας Ευχαριστίας, την Εκκλησία εν γένει καθώς και τον σύμπαντα κόσμο, συνάπτεται με τον λειτουργικό και ευχαριστιακό της χαρακτήρα και την οντολογική ταύτιση του αιώνιου ιστορικού με το «ευχαριστιακό» και το «εκκλησιαστικό» σώμα του Κυρίου. Στο κέντρο της ευχαριστιακής σωτηριολογίας παραμένει η σταυροαναστάσιμη διάστασή της.