Το φαινόμενο του εκφοβισμού στο πλαίσιο του σχολικού πολυπολιτισμικού περιβάλλοντος

Abstract

The aim of this doctoral research is to investigate two contemporary social phenomena, multiculturalism and school bullying in relation to each other and the factors that link them. In this context, the phenomena are studied on a theoretical level utilizing existing Greek and foreign literature, followed by research at a particular school, with participating pupils involved in the phenomenon of racism school bullying. Multiculturalism is a phenomenon that relates to the coexistence of people from different cultural backgrounds and their interaction within society. It is a phenomenon that is timeless, as it is observed in all eras, with different social conditions and extensions. Nowadays, many human societies are multicultural, due to various factors, such as the existence of minorities, immigration and movement of refugee waves from war zones. As a matter of fact, multiculturalism is also encountered within the school community, creating new challenges for modern intercultural education. Another phenomenon that is observed in modern societies with an extremely high intensity is the phenomenon of school bullying, the manifestation of various forms of bullying by students towards their peers, which aims to harm and victimize them. School bullying is a phenomenon that is linked to a variety of factors, the most important of which are social, referring to the family, school and social pathogenesis, and the consequences it can cause are numerous and serious, not only for the victims but and for all students.Nowadays, multiculturalism constitutes one of the factors that cause conflicts between people from different cultural backgrounds. There are many manifestations of racist behavior in modern societies, which in many cases are particularly violent and have serious consequences. Thus, given the fact that the school is a miniature of society and is also multicultural, racism is manifested within the school community in the form of bullying behavior, which is difficult to manage and important to deal with through the cooperation of all, teachers, principals, parents and students. The present research confirmed the link between school bullying and multiculturalism, and highlighted the problems of modern intercultural education in a multicultural school. Through its findings, we look forward to finding solutions to these problems and to forming a democratic multicultural school.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή μελετά την αλληλοσυσχέτιση δύο σύγχρονων κοινωνικών φαινομένων, αυτά της πολυπολιτισμικότητας και του σχολικού εκφοβισμού. Στο πλαίσιο αυτό, τα φαινόμενα μελετώνται σε θεωρητικό επίπεδο, μέσα από ποικίλους επιστημονικούς χώρους και προσεγγίσεις της υπάρχουσας ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας, ενώ, στη συνέχεια, παρουσιάζεται και αναλύεται η έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ένα αμιγώς ελληνικό σχολείο της Γερμανίας, με συμμετέχοντες μαθητές και μαθήτριες διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων που εμπλέκονται σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, κυρίως ρατσιστικού και κοινωνικού χαρακτήρα. Η πολυπολιτισμικότητα αποτελεί ένα φαινόμενο το οποίο αφορά στην συνύπαρξη ατόμων από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα και στην μεταξύ τους αλληλεπίδραση στο πλαίσιο μίας κοινωνίας. Πρόκειται για ένα φαινόμενο το οποίο είναι διαχρονικό, καθώς παρατηρείται σε όλες τις εποχές, με διαφορετικές κάθε φορά κοινωνικο – πολιτικές συνθήκες και προεκτάσεις. Στις μέρες μας κάθε κοινωνία θεωρείται πολυπολιτισμική, εξαιτίας των παραγόντων της ύπαρξης μειονοτήτων, τη μεταναστευτική ροή πληθυσμιακών ομάδων και τα προσφυγικά κύματα από τις εμπόλεμες περιοχές. Ως εκ τούτου, η πολυπολιτισμικότητα ως φαινόμενο συναντάται και στο χώρο της σχολικής κοινότητας, δημιουργώντας νέες προκλήσεις για την σύγχρονη διαπολιτισμική εκπαιδευτική πραγματικότητα και το διεθνοποιημένο επιστημονικό κόσμο. Τα προβλήματα και οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι σύγχρονες σχολικές κοινωνίες, η εντεινόμενη διεθνοποίηση, η διασπορά των πολιτισμικών στοιχείων σε παγκόσμια κλίμακα και η ενίσχυση της κινητικότητας των ανθρώπων, είναι βασικά χαρακτηριστικά μιας πολυμορφικής, πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Δεδομένου ότι το σχολείο αποτελεί μία μικρογραφία της κοινωνίας, εντός της σχολικής κοινότητας εκδηλώνονται φαινόμενα ρατσισμού με τη μορφή της εκφοβιστικής συμπεριφοράς, τα οποία είναι δύσκολα διαχειρίσιμα και είναι σημαντικό να αντιμετωπίζονται μέσα από τη συνεργασία όλων, των εκπαιδευτικών, των διευθυντών, των γονέων και των μαθητών. Το φαινόμενο του εκφοβισμού στα σύγχρονα σχολεία παρατηρείται με εξαιρετικά μεγάλη ένταση εκδήλωσης, ενώ σε συνδυασμό με την πολυπολιτισμικότητα και πολυμορφία των μαθητικών ομάδων αποτελεί έναν από τους παράγοντες που προκαλούν συγκρούσεις. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε για την εκπόνηση της διατριβής επιβεβαιώνει τη σύνδεση που υπάρχει μεταξύ του σχολικού εκφοβισμού και της πολυπολιτισμικότητας, ενώ ανέδειξε τις ελλείψεις και αδυναμίες της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό σχολείο. Μέσα από τα ευρήματά της, ευελπιστούμε στην εύρεση αποτελεσματικότερων και βιωσιμότερων λύσεων στα προβλήματα αυτά και στην διαμόρφωση ενός ειρηνικού, δημοκρατικού πολυπολιτισμικού σχολείου.