Έφηβοι με υψηλές επιδόσεις στα μαθηματικά: μεταγνωστικες διεργασίες, κίνητρα μάθησης και συναισθήματα επίτευξης

Abstract

Educational research has gradually revealed a wide range of factors contributing to high achievement in Mathematics, a fact that calls for a holistic approach to its examination. This study considers a series of variables, which are closely related with high academic performance: metacognitive processes, achievement motivation and achievement emotions. Demographic variables, such as gender and parents’ educational level, were also taken into account, along with the type of school context. A sample of 492 adolescents was sourced from Regular and Experimental middle schools for advanced learners, and from a summer program for academically talented students. Based on students’ performance on a battery of school-type mathematical tasks, four achievement groups were formed: High, Average to High, Average to Low, and Low achievement. High achievement in Mathematics was defined as performance of at least one standard deviation above the mean performance of the students attending the Regular middle schools, and was found to characterize 10% of this sub-sample. Students’ metacognitive processes, achievement motivation and achievement emotions were assessed via a series of psychometric scales and self-reports. Results showed that high achievers in Mathematics differed significantly from students performing below the mean achievement in every psychological variable under consideration. Moreover, cluster analysis revealed 5 distinct profiles of high achievers, highlighting the heterogenous constitution of this student group. Significant differences in mathematics achievement and achievement motivation were found among students with parents of different educational level. Also, no significant differences were found among high achievers from different educational contexts for the majority of the examined metacognitive, motivational and affective variables. With the exception of the emotions of anxiety and shame, the study found a convergence of boys and girls regarding their enjoyment, pride and boredom related to Mathematics, and also regarding their metacognitive characteristics under examination, achievement motivation and performance in Mathematics.

Η μελέτη της σχολικής επίδοσης στα Μαθηματικά έχει αναδείξει διαχρονικά ένα πλήθος παραγόντων που τη συνδιαμορφώνουν, γεγονός που ενισχύει την αναγκαιότητα για ολιστικές προσεγγίσεις της μελέτης της. Σε αυτήν την ανάγκη ανταποκρίθηκε η παρούσα έρευνα, επιχειρώντας να αξιολογήσει τον ρόλο που διαδραματίζουν σε σχέση με τη μαθηματική επίδοση οι μεταγνωστικές διεργασίες, τα κίνητρα και τα συναισθήματα των έφηβων μαθητών και μαθητριών. Ταυτόχρονα συνυπολογίστηκαν δημογραφικοί παράγοντες όπως το φύλο των μαθητών/ριών και η μόρφωση των γονέων τους, καθώς και οι απαιτήσεις του σχολικού περιβάλλοντος. Στην έρευνα συμμετείχαν 492 μαθητές/ριες της Γ’ Γυμνασίου, προερχόμενοι από Γενικά και Πειραματικά Γυμνάσια, καθώς και από ένα θερινό σχολείο για ακαδημαϊκά ταλαντούχους/ες μαθητές/ριες. Η επίδοσή τους στα Μαθηματικά αξιολογήθηκε μέσω μαθηματικών έργων σχολικού τύπου με διαβαθμισμένη δυσκολία, ενώ οι μεταγνωστικές τους διεργασίες, τα κίνητρα και τα συναισθήματά τους μετρήθηκαν με τη βοήθεια ψυχομετρικών εργαλείων και αυτοαναφορών. Οι μαθητές/ριες ταξινομήθηκαν με βάση την επίδοσή τους σε τέσσερις κατηγορίες: Υψηλής, Μέσης προς Υψηλή, Μέσης προς Χαμηλή και Χαμηλής επίδοσης. Ως υψηλή επίδοση ορίστηκε η βαθμολογία άνω της μιας τυπικής απόκλισης από τον μέσο όρο επίδοσης των μαθητών/τριών Γενικών Γυμνασίων του δείγματος, την οποία πέτυχε το 10% αυτών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των αναλύσεων, οι μαθητές/ριες υψηλής επίδοσης βρέθηκαν να διαφοροποιούνται ως προς όλες τις υπό εξέταση ψυχολογικές μεταβλητές από τους/τις μαθητές/ριες με επίδοση κάτω του μέσου όρου. Επιπλέον, μέσω της ανάλυσης συστάδων, αναδείχθηκαν πέντε διακριτά προφίλ μαθητών/ριών υψηλής επίδοσης, υπογραμμίζοντας την ανομοιογένεια αυτής της κατηγορίας μαθητών/ριών. Ανάλογα με το μορφωτικό επίπεδο των γονέων τους βρέθηκαν διαφορές στην επίδοση και τα κίνητρα επίτευξης των μαθητών/ριών, ενώ οι διαφορές ως προς τις υπό εξέταση μεταβλητές μεταξύ των μαθητών/ριών υψηλής επίδοσης από διαφορετικά σχολικά πλαίσια ήταν ελάχιστες. Επιπλέον, η έρευνα ανέδειξε τη σύγκλιση των δύο φύλων ως προς τις μαθηματικές τους επιδόσεις, τα μεταγνωστικά τους χαρακτηριστικά, τα κίνητρα, και τα συναισθήματα της ευχαρίστησης, της υπερηφάνειας και της ανίας για τα Μαθηματικά, με εξαίρεση το συναίσθημα του άγχους και της ντροπής.