Αποτίμηση πληθυσμιακών παρεμβάσεων που τροποποιούν συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία

Abstract

Insufficient physical activity and unhealthy dietary habits, are among the leading risk factors for global mortality, adding to the burden of non-communicable diseases and affecting general health worldwide. At the population level, even modest shifts in health-related behaviours, such as adopting healthier dietary patterns and regular physical activity, substantially impact several health outcomes and chronic diseases (including cardiovascular disease, diabetes mellitus and cancer), decrease premature mortality and promote healthy ageing. The aim of the present thesis was to assess the efficacy of interventions targeting behaviours related to healthy diet and physical activity. To that direction, firstly, a systematic review was performed aiming to present the cumulative evidence on the efficacy of interventions related to behavioural economics on healthy diet and physical activity. In total, 64 studies were included. Sixty studies investigated healthy diet interventions, three studied physical activity interventions and one studied interventions pertaining to both. Overall, specific types of interventions such as proximity and presentation alterations seem to be effective in encouraging people towards making healthier diet choices, whereas interventions including labelling, availability, prompting, functional design and sizing provided inconclusive results. On the other hand, evidence on physical activity is limited. Secondly, a systematic review and meta-analysis was conducted aiming to systematically assess and synthesise the randomized evidence on the efficacy of Mediterranean diet-related interventions across diverse health-related outcomes. Overall, 80 papers reporting on outcomes from 42 randomised controlled trials (RCTs) were included. Meta-analyses were performed for 28 different outcomes. Regarding the results, Mediterranean diet interventions were statistically significantly associated with a reduced cardiovascular disease mortality and recurrent myocardial infarction. Moreover, the meta-analyses showed statistically significant results for cardiometabolic parameters, anthropometric factors and biomarkers. Lastly, a cross-sectional and a follow-up study were performed aiming to appraise the relationship between social support and adherence to Mediterranean diet and physical activity. Study population included 2,064 adults from Italy, Spain and Greece, who were participants in a multi-center RCT (CREDITS4HEALTH study). Social support data were available for 1,572 and 980 participants for the cross-sectional and the follow-up analyses respectively. Most of the participants reported having available emotional support (84.5%), financial support (72.6%) and one or more close friends (78.2%). Overall, Mediterranean diet adherence was significantly associated with emotional support and social network support. No statistically significant associations were found between participants’ physical activity and the social support aspects studied. Moreover, both behaviours were higher for the participants in the ‘dynamic’ digital platform for the subgroup that reported having emotional support available. In conclusion, interventions related to behavioural economics or social support provision may be associated with healthier lifestyle including a healthier diet based on Mediterranean diet pattern and physical activity. However, further research is needed to optimally determine the type, intensity and characterestics that would make those interventions more effective, particularly regarding physical activity.

Η εμφάνιση χρονίων νοσημάτων (π.χ. καρδιαγγειακά νοσήματα), που ενοχοποιούνται για το 50% της παγκόσμιας θνησιμότητας, έχει συσχετιστεί με παράγοντες, όπως η κακή διατροφή, η έλλειψη σωματικής άσκησης και το κάπνισμα, τονίζοντας τον κομβικό ρόλο στην τροποποίηση των εν λόγω συμπεριφορών. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η αποτίμηση των πληθυσμιακών παρεμβάσεων που στοχεύουν στην ενθάρρυνση της σωματικής δραστηριότητας και την υιοθέτηση ενός υγιεινότερου διατροφικού προτύπου, βασισμένου στις αρχές της Μεσογειακής διατροφής. Στην κατεύθυνση αυτή πραγματοποιήθηκαν: 1) συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας που αφορά σε παρεμβάσεις βασισμένες στις αρχές της συμπεριφορικής επιστήμης (behavioural economics), οι οποίες στοχεύουν στην υιοθέτηση ενός υγιεινότερου διαιτητικού προτύπου και στην αύξηση της σωματικής άσκησης, 2) συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση της επίδρασης της Μεσογειακής διατροφής σε παράγοντες που σχετίζονται με την υγεία και 3) συγχρονική και διαχρονική μελέτη συσχέτισης των παραμέτρων της κοινωνικής υποστήριξης με τη συμμόρφωση στη Μεσογειακή διατροφή και την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Στη συστηματική ανασκόπηση των παρεμβάσεων, οι οποίες ενσωματώνουν τις αρχές της συμπεριφορικής επιστήμης και στοχεύουν στην προώθηση της υγιεινής διατροφής και της σωματικής άσκησης, συμπεριελήφθησαν 64 μελέτες, οι περισσότερες εκ των οποίων εστίασαν στην προώθηση της υγιεινής διατροφής. Ορισμένες τεχνικές, όπως η αλλαγή της εγγύτητας και του σχήματος του προϊόντος, επιδρούν θετικά στην επιλογή ή κατανάλωση αυτού, ενώ δε διασαφηνίζεται ο ρόλος τεχνικών, όπως η σήμανση, η προώθηση, η αλλαγή σχεδιασμού ή μεγέθους προϊόντος. Ο μικρός αριθμός των μελετών, που αφορά στην προώθηση της σωματικής άσκησης, δεν επιτρέπει την ασφαλή εξαγωγή συμπερασμάτων ως προς την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων. Η συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση, που στοχεύει στην αποτίμηση του ρόλου της Μεσογειακής διατροφής σε κάθε έκβαση υγείας συγκεντρώνοντας και συνθέτοντας δεδομένα από το σύνολο των διαθέσιμων ΤΚΔ, συμπεριέλαβε 80 μελέτες, οι οποίες καταγράφουν δεδομένα από 42 ΤΚΔ, ενώ πραγματοποιήθηκαν μετα-αναλύσεις για 28 εκβάσεις. Παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις με τη μειωμένη θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα και τη δευτερογενή πρόληψη του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου. Επίσης, παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις για παραμέτρους καρδιαγγειακού κινδύνου, ανθρωπομετρικές, μεταβολικές παραμέτρους και ορισμένους βιοδείκτες. Η πλειοψηφία των συσχετίσεων παρουσίασε μεγάλη ετερογένεια (I2>50%). Τέλος, χρησιμοποιώντας τα δεδομένα από την πολυκεντρική ΤΚΔ CREDITS4HEALTH, που αφορά σε υγιή πληθυσμό από τρεις Μεσογειακές χώρες και επεχείρησε να αποτιμήσει την αποτελεσματικότητα μίας πολυσύνθετης, ψηφιακής παρέμβασης που στοχεύει στην υιοθέτηση υγιεινότερης διατροφής και στην αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, έγινε προσπάθεια καταγραφής του ρόλου της κοινωνικής υποστήριξης ως τροποποιητικού παράγοντα των ανωτέρω συμπεριφορών. Συνοψίζοντας, τα αποτελέσματα της μελέτης απέδειξαν ότι η συμμόρφωση στη Μεσογειακή διατροφή εμφανίζει στατιστικά σημαντική συσχέτιση με τη διαθέσιμη συναισθηματική υποστήριξη και τον αριθμό των στενών φίλων, ενώ το επίπεδο της σωματικής δραστηριότητας δεν επηρεάζεται σταθερά από καμμία από τις παραμέτρους της κοινωνικής υποστήριξης. Μελλοντικές μελέτες, με καλύτερο σχεδιασμό, μεγαλύτερο αριθμό συμμετεχόντων και με επαρκές χρονικό διάστημα παρακολούθησης θα βοηθούν στην καλύτερη χαρτογράφηση του συγκεκριμένου ερευνητικού πεδίου.