Οι Αρμενοβυζαντινές εκκλησιαστικές σχέσεις κατά τον Ι΄-ΙΑ΄ αι.

Abstract

The doctoral thesis is dedicated to the promotion of the Armeno-Byzantine ecclesiastical contacts and references through the political developments of the period of 10th-11th centuries. During this period, although Armenia was divided into kingdoms - first the state of the Bagratids (885-1045) with the famous Ani as its capital, as well the Vaspurakan kingdom of the Artsrunids (908-1021), and then, in smaller feudal states, nevertheless the country experienced a period of relative peace, prosperity, economic and cultural flourishing.From the second half of the 10th century the Empire pursued a policy of definitive conquest and integration of the Armenian states. Thus, in 968, 1001 and 1021, the principality of Taron, the Armeno-Georgian kingdom of Tayk and the kingdom of Vaspurakan were incorporated into the whole empire, respectively. Then, in 1045, despite the struggles of the Armenians, the Byzantine army occupied Ani, and the state of the Bagratids ceased to exist.The contacts of the leaders of the Armenian Church with the Church of Constantinople were initially called upon to serve the needs of the Bagratids for recognition and strengthening of their dynasty by the Byzantine Empire. Since the second half of the 10th century, however, the attitude of the Armenian hierarchy towards the Orthodoxy has hardened, having in mind the spread of the Orthodox communities in Armenia, in parallel with the spread and approval of authority of emperor in Armenian territories.At the same time, a pro-Orthodox faction formed within the same Armenian Apostolic Church, which ultimately failed. In an electrified atmosphere of mutual persecutions and accusations on both sides, a rich Byzantine-Armenian theological- polemic literature developed. The careful and impartial examination of the monuments of this literature is called upon to contribute to the theological dialogue that is now officially and successfully conducted between the Orthodox and the pre-Chalcedonian Christians.

Η διατριβή είναι αφιερωμένη στην ανάδειξη των Αρμενοβυζαντινών εκκλησιαστικών επαφών και αναφορών από μέσα των πολιτικών εξελίξεων της περιόδου του Ι΄-ΙΑ΄ αι. Κατά τη περίοδο αυτή, καίτοι η Αρμενία χωρίστηκε σε βασίλεια – αρχικά των Βαγρατιδών (885-1045) με πρωτεύουσα το περίφημο Ανί, ύστερα το βασίλειο Βασπουρακάν των Αρτσρουνιδών (908-1021), στη συνέχεια δε, σε μικρότερα φεουδαρχικά κρατίδια, εντούτοις η χώρα έζησε μια περίοδο σχετικής ειρήνης, ευημερίας, οικονομικής και πολιτισμικής άνθισης. Από το β΄ μισό του Ι΄ αι. η αυτοκρατορία προχώρησε σε πολιτική της οριστικής καταβολής και ενσωμάτωσης των αρμενικών κρατιδίων. Έτσι, τα έτη 968, 1001 και 1021 στο σύνολο της αυτοκρατορίας ενσωματώθηκαν αντίστοιχα το πριγκιπάτο του Ταρών, το Αρμενογεωργιανό βασίλειο του Τάικ και το βασίλειο Βασπουρακάν. Κατόπιν, το 1045, παρά την αντίδραση των Αρμενίων, ο βυζαντινός στρατός κατέλαβε το Ανί, και το κράτος των Βαγρατιδών έπαψε να υφίσταται. Οι επαφές των ηγετών της Εκκλησίας της Αρμενίας με την Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως αρχικά καλούνταν να υπηρετήσουν τις ανάγκες των Βαγρατιδών για την αναγνώριση και ενίσχυση της εξουσίας τους από την αυτοκρατορία. Από το β΄μισό του Ι΄αι., όμως η στάση της αρμενικής ιεραρχίας απέναντι στους Ορθοδόξους σκληρύνθηκε, έχοντας υπόψη την εξάπλωση των ορθοδόξων κοινοτήτων στην Αρμενία, παράλληλα με την επέκταση και στερέωση της εξουσίας του αυτοκράτορα στα αρμενικά εδάφη.Ταυτόχρονα, εντός των κόλπων της ίδιας Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας διαμορφώθηκε μια φιλενωτική παράταξη, η οποία τελικά απέτυχε. Μέσα σε ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα των αμοιβαίων διωγμών και κατηγοριών εκατέρωθεν αναπτύχτηκε πλούσια Βυζαντινοαρμενική θεολογική γραμματεία έντονου πολεμικού χαρακτήρα. Η προσεκτική και αμερόληπτης εξέταση αυτής των μνημείων αυτής της γραμματείας καλείται να συμβάλει στον θεολογικό διάλογο που στις μέρες μας επισήμως και επιτυχώς διεξάγεται μεταξύ των ορθοδόξων και των προχαλκηδονίων χριστιανών.