Διερεύνηση παραγόντων κινδύνου ως προς την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας και δυνατότητες αντιστάθμισής τους

Abstract

The “risk in teaching” is an existing situation related to the success or failure of teaching, the planning of which is a decision-making process. As a proposal for managing “risk in teaching”, this doctoral dissertation resulted in the development of a relevant tool called “Tool for Identifying and Managing Risk in Teaching” (“T.I.M.Ri.T.”). The theoretical bases of “T.I.M.Ri.T.” derive (a) from the definition of “risk in teaching”, (b) from the use of "Summary Tables" and the "Decision Trees" as data representation models for decision making and (c) in Dick, Carey & Carey’s systematic Model of Instructional Design. Added to the above are (d) the "risk" factors that emerged from the literature review in terms of teaching design which are analyzed in detail in a relevant chapter.The proposed “T.I.M.Ri.T.” for managing the “risk in teaching” was put into a controlled application by Primary Education teachers in order to evaluate its effectiveness and to identify elements that need improvement. It should be noted that the research on the effectiveness of “T.I.M.Ri.T.” is subject to several limitations, as during the period of its implementation the schools did not function properly, the results emerged through the interpretation of descriptive statistics findings, while the application of “T.I.M.Ri.T.” took place in the region of Epirus and Aetolia & Akarnania and not in the entire Greek territory.The findings of the specific application of “T.I.M.Ri.T.” revealed a wide acceptance of the proposed tool by the teachers who applied it, as the majority of the teachings using the “T.I.M.Ri.T.” was described as successful and the implementation time was considered sufficient. The evaluation of “T.I.M.Ri.T.” during this specific application was positive regarding the gathering of information about the developmental, social and learning profile of the students, the improvement of the relations between the participants within the teaching process and the configuration of the teaching process itself. At the same time, the teachers who implemented the “T.I.M.Ri.T.” highlighted (a) possible students’ lack of interest in teaching and (b) possible non-compliance with classroom rules as the most important “risk in teaching” factors.However, due to the above research limitations the conclusions cannot be characterized as generalizable. In addition, due to lack of similar research the conclusions cannot be characterized as comparable. Nevertheless, the “T.I.M.Ri.T.” as a proposed tool for "risk in teaching management" can be further improved and be adapted to the needs and requirements of its implementation framework. At the same time, the discussion about the nature and the concept of “risk in teaching” can lead to useful conclusions about the current challenges in teaching.

Η «διακινδύνευση» ή «ρίσκο» στη διδασκαλία αποτελεί μια κατάσταση υπαρκτή που σχετίζεται με την επιτυχία ή μη της διδασκαλίας, η οργάνωση της οποίας αποτελεί διαδικασία λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο του διδακτικού σχεδιασμού. Προκειμένου να καταστεί διαχειρίσιμο το «ρίσκο στη διδασκαλία», η παρούσα διδακτορική διατριβή κατέληξε στην κατάρτιση μιας πρότασης εργαλείου υπό την ονομασία «Εργαλείο Εντοπισμού και Διαχείρισης της Διακινδύνευσης στη Διδασκαλία» ή, εν συντομία, «Ε.Ε.Δ.Δ.Δ.». Οι θεωρητικές βάσεις «Ε.Ε.Δ.Δ.Δ.» αντλούνται από τον ορισμό της «διακινδύνευσης στη διδασκαλία», από την επιλογή του «Πίνακα Αναφοράς» και του «Δέντρου Αποφάσεων» ως μοντέλων αποτύπωσης των δεδομένων για τη λήψη αποφάσεων και στο Μοντέλο Συστημικής Προσέγγισης των Dick, Carey & Carey ως προς τον διδακτικό σχεδιασμό. Στα παραπάνω προστίθενται οι παράγοντες «διακινδύνευσης» οι οποίοι προέκυψαν από την επισκόπηση της βιβλιογραφίας ως προς τον διδακτικό σχεδιασμό και τη διδασκαλία και αναλύονται εκτενώς σε σχετικό κεφάλαιο.Το «Ε.Ε.Δ.Δ.Δ.», ως προτεινόμενο εργαλείο διαχείρισης της «διακινδύνευσης στη διδασκαλία», τέθηκε σε ελεγχόμενη εφαρμογή από εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης προκειμένου να αποτιμηθεί η αποτελεσματικότητά του και να εντοπιστούν στοιχεία τα οποία χρειάζονται βελτίωση. Χρειάζεται να σημειωθεί ότι η έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητα του «Ε.Ε.Δ.Δ.Δ.» υπόκειται σε αρκετούς περιορισμούς, καθώς κατά την περίοδο εφαρμογής τα σχολεία δεν λειτούργησαν ομαλά, τα αποτελέσματα προέκυψαν μέσα από την ερμηνεία ευρημάτων περιγραφικής στατιστικής, ενώ η εφαρμογή του «Ε.Ε.Δ.Δ.Δ.» πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της Ηπείρου και στην Αιτωλοακαρνανία και όχι σε όλη την επικράτεια.Τα ευρήματα της συγκεκριμένης εφαρμογής του «Ε.Ε.Δ.Δ.Δ.» έδειξαν ευρεία αποδοχή του προτεινόμενου εργαλείου από τους εκπαιδευτικούς που το χρησιμοποίησαν, καθώς η πλειοψηφία των διδασκαλιών με χρήση του «Ε.Ε.Δ.Δ.Δ.» χαρακτηρίστηκε ως επιτυχής και ο χρόνος εφαρμογής κρίθηκε επαρκής. Η αποτίμηση του «Ε.Ε.Δ.Δ.Δ.» κατά τη συγκεκριμένη εφαρμογή του υπήρξε θετική σχετικά με τη συγκέντρωση πληροφοριών ως προς το αναπτυξιακό, κοινωνικό και μαθησιακό προφίλ των μαθητών, τη βελτίωση των σχέσεων συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων στη διδακτική διαδικασία και τη διαμόρφωση της διδακτικής διαδικασίας. Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί που εφάρμοσαν το «Ε.Ε.Δ.Δ.Δ.» ανέδειξαν ως σημαντικότερους παράγοντες «ρίσκου στη διδασκαλία» την έλλειψη ενδιαφέροντος των μαθητών για τη διδασκαλία και τη μη τήρηση των κανόνων της τάξης.Ωστόσο, λόγω των ανωτέρω περιορισμών, τα συμπεράσματά της δεν δύνανται να χαρακτηριστούν ως γενικεύσιμα και λόγω της περιορισμένης βιβλιογραφίας σε ανάλογες έρευνες δεν μπορούν να καταστούν συγκρίσιμα. Παρ’ όλα αυτά, το «Ε.Ε.Δ.Δ.Δ.» ως προτεινόμενο εργαλείο διαχείρισης του «ρίσκου στη διδασκαλία» μπορεί να βελτιωθεί περισσότερο, προσαρμοζόμενο στις ανάγκες και τις απαιτήσεις του εφαρμοστικού του πλαισίου. Παράλληλα, η συζήτηση σχετικά με τη φύση της «διακινδύνευσης» ή «ρίσκου στη διδασκαλία» αλλά και ως προς την εννοιολογική του οριοθέτηση μπορεί να οδηγήσει σε χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με τις σύγχρονες προκλήσεις της διδασκαλίας.