Προσδιοριστικοί παράγοντες του κενού απόδοσης Φ.Π.Α. στην ελληνική οικονομία

Abstract

The Value Added Tax (VAT) Gap is an important as well as a comprehensive indicator of tax evasion, tax avoidance and any other existing malfunctions related to Tax Administration. Having taken into account that the Greek Economy’s VAT Gap is among the top five gaps in the European Union throughout the entire investigated period (1997-2018), the quantification and in-depth study of the Greek VAT Gap was attempted, including an investigation of the factors that affect it.Through the review of all relevant international literature, the main economic, social and tax factors that may affect the VAT Gap of the Greek Economy were approached as realistically and objectively as possible. Although there is extensive international research, in Greece there are no corresponding studies that focus specifically on the VAT Gap, especially when considering Tax Administration activities. This thesis not only focuses on the Greek VAT Gap but also incorporates these activities into the study, recognizing the decisive contribution it could have in reducing the Gap.Based on the available literature and the particularities of the Greek economy and Greek tax system as mentioned above, a total of twelve explanatory (12) variables were examined with the use of time-series econometric models. The time period under study extends from 1997 to 2018 (a total of twenty-two years), for which all data for the variables under consideration were available. This fact allowed for an in-depth analysis of changes in the Greek VAT system, whether it was modifications in VAT rates or legislative changes, focusing at the same time on the effects of the 2007 – 2008 financial crisis.Afterwards, the Greek VAT Gap was broken down into its two main components, known as the Compliance Gap and the Policy Gap in order to better evaluate the effect each of the selected factors may have on the Gap. For this purpose, a proxy variable was selected as the dependent variable of the model instead of the actual VAT Gap, specifically the VAT Revenue Ratio (VRR). After constructing a multiple linear regression model and estimating it using the Ordinary Least Squares (OLS) method and conducting all necessary tests, a total of five (5) variables were found to be statistically significant. Two of them, namely, the ratio of VAT to total taxes and the number of precautionary tax audits carried out, were negatively correlated with the Greek VAT Gap. The other three variables, which showed a positive correlation with the Greek VAT Gap, are final government consumption expenditure, the difference of the normal VAT rate from the reduced rates and the added value of the Greek Economy.Prompted by the model’s findings on the added-value-of-the-Greek-Economy variable, we proceeded to build a secondary model to further investigate and analyze each of the individual economic sectors that may affect the Greek VAT Gap.This secondary econometric study was carried out based on the same multiple linear regression model using OLS, with the only difference being that the explanatory variables now were the fifteen (15) economic activity sectors in the Greek economy, while the VRR remained as the dependent variable. The results showed that four (4) sectors of the Greek Economy affect the Greek VAT Gap, the first being the manufacturing sector, which negatively affects it (when the size of the sector increases the VAT Gap is reduced), whereas the Public Administration sector, the Catering and Accommodation sector and the Agricultural sector have a positive impact on the Gap.In addition to the two econometric models we built, the relationship between the VAT Gap and the MOSS (Mini One Stop Shop) legislation was investigated separately. The MOSS legislation has been in force since 01.01.2015 and from 01.07.2021 it has been expanded to most e-commerce services, however its impact on the VAT Gap has not yet been studied both in Greece and the EU. Based on our findings, there was no significant effect from the application of the MOSS legislation on the Greek VAT Gap during the 1997 – 2018 period under investigation, without however, diminishing the legislation’s overall value, as mentioned in the relevant section of our conclusions.Lastly, we evaluated all key findings that emerged from our research, formulating proposals for limiting the Greek VAT Gap, which can be used by policymakers and especially by the Greek Tax Administration in the fight against tax evasion and non-compliance.In conclusion, the importance of this thesis lies in the enrichment of the existing literature regarding the Greek VAT Gap, as well as the presentation of relevant data and the formulation of proposals for battling and limiting the Greek VAT Gap.

Το κενό απόδοσης ΦΠΑ (VAT Gap) αποτελεί έναν σημαντικό όσο και αντιπροσωπευτικό δείκτη της φοροδιαφυγής, της φοροαποφυγής και των υφιστάμενων δυσλειτουργιών που σχετίζονται με τη Φορολογική Διοίκηση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι σε επίπεδο Ελληνικής Οικονομίας το κενό απόδοσης ΦΠΑ είναι καθ’ όλη την ερευνώμενη περίοδο (1997-2018) μέσα στα πέντε μεγαλύτερα μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιχειρήθηκε η ποσοτικοποίηση και η εις βάθος μελέτη του, προβαίνοντας σε διερεύνηση των παραγόντων που το επηρεάζουν.Μέσα από την ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας προσεγγίστηκαν όσο το δυνατό πιο ρεαλιστικά και αντικειμενικά βασικοί οικονομικοί, κοινωνικοί και φορολογικοί παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάζουν το κενό απόδοσης ΦΠΑ στην περίπτωση της Ελληνικής Οικονομίας. Παρόλο που υφίσταται εκτεταμένη σχετική διεθνής έρευνα, στην Ελλάδα δεν υπάρχουν αντίστοιχες μελέτες που να επικεντρώνονται στο κενό απόδοσης ΦΠΑ, ειδικά υπό το πρίσμα των δράσεων της Φορολογικής Διοίκησης στην οποία δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα, αναγνωρίζοντας την καθοριστική συμβολή της στον περιορισμό του. Σε αυτήν την κατεύθυνση εξετάσθηκαν, με τη χρήση οικονομετρικών μοντέλων βασισμένων σε χρονοσειρές, δώδεκα (12) μεταβλητές, οι οποίες επιλέχθηκαν κυρίως βάσει της προηγούμενης βιβλιογραφίας, αν και ορισμένες εξ αυτών είναι νεοεξεταζόμενες και προέκυψαν λόγω αναγνώρισης της σημασίας τους στην Ελληνική πραγματικότητα, όπως οι βασικές δράσεις της Ελληνικής Φορολογικής Διοίκησης. Η υπό μελέτη χρονική περίοδος της Ελληνικής Οικονομίας εκτείνεται από το 1997 έως το 2018 (είκοσι δύο έτη), όπου υφίστανται διαθέσιμα στοιχεία για τα υπό εξέταση μεγέθη, γεγονός που επιτρέπει την εις βάθος ανάλυση επελθόντων αλλαγών στο σύστημα ΦΠΑ, είτε πρόκειται για μεταβολές των συντελεστών ΦΠΑ είτε για νομοθετικές αλλαγές, εστιάζοντας ταυτόχρονα και στις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης των ετών 2007-2008. Επί προσθέτως το Ελληνικό κενό απόδοσης ΦΠΑ αποσυντέθηκε στα δύο βασικά συστατικά του, στο κενό μη φορολογικής συμμόρφωσης και στο κενό πολιτικής προκειμένου να διερευνηθούν καλύτερα οι επιδράσεις των εξεταζόμενων παραγόντων σε αυτό. Επίσης, o Δείκτης Εσόδων ΦΠΑ (VRR), επιλέχθηκε ως μέτρο ανάλυσης του κενού απόδοσης ΦΠΑ και κατόπιν υπολογισμού του για όλη την εξεταζόμενη περίοδο, χρησιμοποιήθηκε ως εξαρτημένη μεταβλητή.Από τον συνολικό αριθμό των εξεταζόμενων μεταβλητών διαπιστώθηκε ότι οι πέντε (5) από αυτές είναι στατιστικά σημαντικές, επηρεάζοντας το Ελληνικό κενό απόδοσης ΦΠΑ. Οι δύο εξ αυτών και συγκεκριμένα η αναλογία του ΦΠΑ στο σύνολο των φόρων και ο αριθμός των διενεργηθέντων φορολογικών προληπτικών ελέγχων, συσχετίζονται αρνητικά με το Ελληνικό κενό απόδοσης ΦΠΑ. Οι άλλες τρεις σημαντικές μεταβλητές, οι οποίες ωστόσο έχουν θετική συσχέτιση με το Ελληνικό κενό απόδοσης ΦΠΑ, είναι οι τελικές κυβερνητικές δαπάνες, η διαφορά του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ από τους μειωμένους συντελεστές και η προστιθέμενη αξία της Ελληνικής Οικονομίας.Ορμώμενοι από την ευρεθείσα στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ του Ελληνικού κενού απόδοσης ΦΠΑ και της προστιθέμενης αξίας της Ελληνικής Οικονομίας ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος αυτής, προβήκαμε σε περαιτέρω διερεύνηση και ανάλυση των επιμέρους οικονομικών κλάδων – τομέων που επηρεάζουν το Ελληνικό κενό απόδοσης ΦΠΑ. Από τη σχετική οικονομετρική μελέτη που διενεργήθηκε πρόκυψε ότι οι βασικότεροι τομείς της Ελληνικής Οικονομίας που επηρεάζουν το Ελληνικό κενό απόδοσης ΦΠΑ είναι ο τομέας της μεταποίησης, ο οποίος το επηρεάζει αρνητικά (όταν αυξάνεται το μέγεθος του τομέα περιορίζεται το κενό απόδοσης ΦΠΑ), της Δημόσιας Διοίκησης, της Εστίασης και παροχής καταλυμάτων και της Γεωργίας, οι οποίοι το επηρεάζουν θετικά.Πλέον των ανωτέρω, εξετάσθηκε για πρώτη φορά η σχέση μεταξύ του κενού απόδοσης ΦΠΑ και της νομοθεσίας MOSS (Mini One Stop Shop) που ισχύει από 01.01.2015, καθόσον παρά τη σημασία των σχετικών διατάξεων όπως αυτή αναδεικνύεται και από την επέκταση της από 01.07.2021 σε όλες τις υπηρεσίες ηλεκτρονικού εμπορίου, ο αντίκτυπός της στο κενό απόδοσης ΦΠΑ δεν έχει ακόμη μελετηθεί. Με βάση τα ευρήματα της εμπειρικής έρευνας δεν προέκυψε επίδραση από την εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας στο Ελληνικό κενό απόδοσης ΦΠΑ, χωρίς ωστόσο αυτό να απομειώνει την αξία της κατά τα αναφερθέντα στη σχετική ενότητα συμπερασμάτων.Τέλος, προβήκαμε σε αξιολόγηση των ευρημάτων που προέκυψαν, διατυπώνοντας προτάσεις αναφορικά με το Ελληνικό κενό απόδοσης ΦΠΑ, οι οποίες δύνανται να αξιοποιηθούν από τους αρμόδιους φορείς και κυρίως από την Ελληνική Φορολογική Διοίκηση στη μάχη της εναντίον της φοροδιαφυγής και της μη φορολογικής συμμόρφωσης και συνεπακόλουθα για τον περιορισμό του κενού απόδοσης ΦΠΑ. Εν κατακλείδι η σημαντικότητα της παρούσης έγκειται στον εμπλουτισμό της υφιστάμενης περιορισμένης βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας αναφορικά με το Ελληνικό κενό απόδοσης ΦΠΑ και την ταυτόχρονη παρουσίαση στοιχείων και διατύπωση σχετικών προτάσεων, συμβάλλοντας τοιουτοτρόπως στον περιορισμό και την επιτυχή αντιμετώπιση του.