Sprachakrobatik und hybride Identitätskonstruktionen im Werk Herta Müllers: eine interdisziplinäre Studie mit Planungsbeispielen für den fremdsprachlichen Deutschunterricht

Abstract

My dissertation with the title Linguistic acrobatics and hybrid constructs of identity within Herta Müller's work. An interdisciplinary examination with a procedural model for teaching German as a foreign language consists of two parts: the first part exam-ines the literature (chapter 1-5), the second part a procedural model for teaching German as a foreign language (chapter 6-7). At first the multilingual literary production of the German-speaking area is regarded and the difficulty of the categorization of Herta Müller’s texts (chapter 2). Müller’s writing as «writing in between» signifies the expression of hybrid configurations of the Ego (chapter 3). The forth chapter is dedicated to the characteristics and the function of lan-guage while the first conclusions are stated and the designation of these texts as trans-cultural writing is verified. In the second part of the dissertation I cite proposals for teaching German as a foreign language using excerpts of texts of the author (chapter 6) and examine the advantages which arise from working with transcultural texts in the frame of «Diskursive Landeskunde». Therefore two different procedural models are presented: one for A2/A2+ and one for B1/B2, while spreadsheets are attached. Within the final conclu-sions of the dissertation the utility of these texts for the conception of teaching scenarios that emphasize on the perception of the transcultural everyday life is proved.

Η διατριβή μου με τίτλο Γλωσσική ακροβατική και υβριδικές κατασκευές ταυτοτήτων στο έργο της Herta Müller. Μια διεπιστημονική μελέτη με προτάσεις εφαρμογής για το μάθημα των Γερμανικών ως ξένη γλώσσα, αποτελείται από δύο μέρη: το πρώτο ασχολείται με την μελέτη των λογοτεχνικών κειμένων (κεφάλαια 1-5), το δεύτερο με την διδακτική της λογοτεχνίας (κεφάλαια 6-7).Αρχικά γίνεται επισκόπηση της πολύγλωσσης λογοτεχνικής παραγωγής του γερμανόφωνου χώρου και αναφορά στην δυσκολία κατηγοριοποίησης των κειμένων της Herta Müller (κ2). Ο λόγος της Müller ως «λόγος του ενδιάμεσου» αποτελεί έκφραση υβριδικών διαρθρώσεων του Εγώ (κ3). Το τέταρτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στις ιδιαιτερότητες και την λειτουργία της γλώσσας ενώ ακολουθούν τα πρώτα συμπεράσματα με τα οποία τεκμηριώνεται ο χαρακτηρισμός των εν λόγω κειμένων ως διαπολιτισμική γραφή. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας παραθέτω προτάσεις για το μάθημα των Γερμανικών ως ξένη γλώσσα, οι οποίες βασίζονται σε αποσπάσματα κειμένων της συγγραφέως (κ6). Εξετάζονται τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την ενασχόληση με διαπολιτισμικά κείμενα στο πλαίσιο της «διαλεκτικής πολιτισμικής διδασκαλίας» (Diskursive Landeskunde). Παρουσιάζονται δυο διαφορετικά σενάρια για τα επίπεδα A2/A2+ και B1/B2, ενώ τα φύλλα εργασίας επισυνάπτονται. Στα τελικά συμπεράσματα της διατριβής αποδεικνύεται η χρησιμότητα των κειμένων για τον σχεδιασμό μαθημάτων, τα οποία στοχεύουν στην συνειδητοποίηση της διαπολιτισμικής καθημερινότητας.

Meine Dissertation Sprachakrobatik und hybride Identitätskonstruktionen im Werk Herta Müllers. Eine interdisziplinäre Studie mit Planungsbeispielen für den fremd-sprachlichen Deutschunterricht besteht aus einem literaturwissenschaftlichen (Κ1-5) und einem literaturdidaktischen Teil (Κ6-7). Zunächst wird der Forschungsstand zur mehrsprachigen Literatur im deutschsprachigen Raum zusammengefasst und die Problematik der Einordnung des Werks Herta Müllers betrachtet (K2). Müllers Schreibart als „Schreiben im Dazwischen“ wird als Ausdruck hybrider Ich-Konfigurationen im Kontext des Transkulturalitätsdiskurses besprochen (K3). Das vierte Kapitel widmet sich den Besonderheiten und der Funktion der Müller-schen Sprache, während im fünften Kapitel das Transkulturalitätskonzept auf Herta Müllers Texte angewendet wird. In einem ersten Resümee wird die Einordnung der Texte als transkulturelles Schreiben schließlich legitimiert. Es folgen Planungsbeispiele für den fremdsprachlichen Deutschunterricht, in denen Auszüge aus Herta Müllers Werk Verwendung finden (K6). Unter Berücksichtigung der allgemeinen didaktischen Grundsätze bezüglich der Literaturdidaktik, werden die Vorzüge und Chancen betrachtet, die sich aus der Arbeit mit transkulturellen, literari-schen Texten, im Rahmen der Diskursiven Landeskunde, ergeben. Diesbezüglich wer-den zwei unterschiedliche Planungsbeispiele auf den Niveaustufen A2/A2+ und B1/B2- vorgestellt, während eigens entworfene Unterrichtsmaterialien in Form von Kopiervor-lagen im Anhang aufgeführt werden. Im zweiten Resümee erweisen sich Herta Müllers Texte durchaus als vorteilhaft für Unterrichtssequenzen, die als Anleitung für den transkulturellen Alltag fungieren sollen.