Μύθοι της ελληνικής και ρωμαϊκής λογοτεχνίας και η αξιοποίησή τους στο έργο της Γκάσπαρα Στάμπα

Abstract

This dissertation discusses certain myths of ancient Greek and Latin literature, and how they have been used by Gaspara Stampa in her oeuvre. Gaspara Stampa was one of the most important poets of Renaissance Italy, and one of the most characteristic features of her Canzoniere is the fact that she mentioned and used a variety of myths, just like Ovidius used to do. Gaspara draws linguistic and stylistic elements from Ovidius and “copies” thematic innovations from him. Six myths are closely examined and the dissertation focuses on identifying and highlighting how Ovidius affected Gaspara.

Στις ήδη αναγνωρισμένες από τους ερευνητές ομοιότητες του έργου της Γκάσπαρα Στάμπα με τον Πετράρχη, η παρούσα διατριβή έρχεται να προσθέσει ακόμα μία σημαντική ομοιότητα, αυτή με το έργο του Οβίδιου, δίχως να υποβαθμίσει την επιρροή από το πετραρχικό μοντέλο. Η Γκάσπαρα δεν αρνήθηκε να ακολουθήσει την πετραρχική παράδοση που επέτασσε η εποχή, κάτι που είναι διακριτό στα πλείστα πετραρχικά στοιχεία στο έργο της. Δίχως όμως να μιμείται παθητικά, η ποιήτρια δημιουργεί και συνθέτει το έργο της αναβαπτίζοντας και επανασυναρμολογώντας πολλές φορές τις πηγές της, επιλέγοντας συνειδητά να δημιουργήσει κάτι καινούργιο.Μελετώνται έξι μύθοι στους οποίους η Γκάσπαρα κάνει μνεία στο έργο της: του Μίδα, της Φιλομήλας, της Αλκμήνης, της Ηχούς, του Ίκαρου και του Φαέθοντα. Διερευνώνται οι πηγές της ποιήτριας από την ελληνική και τη λατινική γραμματεία, μέχρι και την εποχή κατά την οποία έζησε και έγραψε το Canzoniere της. Σχολιάζονται και αναλύονται, επιπλέον, κοινά στοιχεία και αποκλίσεις σε σχέση με τους άλλους ποιητές. Εξάγονται δε συμπεράσματα μετά το τέλος της έρευνας του εκάστοτε μύθου, ως προς τις επιδράσεις και τις πηγές των μύθων που μνημονεύει η Γκάσπαρα, και καταδεικνύεται η άμεση επιρροή που δέχθηκε η ποιήτρια από τον Οβίδιο.Οι συνολικά έξι μύθοι που αναλύθηκαν επί της ουσίας συνομιλούν μεταξύ τους. Μοιάζει η Γκάσπαρα να προχωρά σε έναν εσωτερικό διάλογο με τους πρωταγωνιστές των μύθων, με τους αναγνώστες της, αλλά και με τον ίδιο της τον εαυτό. Αυτοί οι έξι μύθοι δεν επελέγησαν τυχαία. Ο μύθος του Μίδα και της Φιλομήλας εξυπηρετεί την επιθυμία της ποιήτριας να εκφράσει τα συναισθήματά της και την άποψή της παρά την άρνηση του αγαπημένου της να την ακούσει. Ο μύθος του Ίκαρου και του Φαέθοντα εκφράζει την υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων της Γκάσπαρα (ὕβρις) και την επικείμενη «τιμωρία» της (τίσις). Όσον αφορά τους μύθους της Αλκμήνης και της Ηχούς, η Γκάσπαρα συγκρίνεται αφενός με την «τυχερή» Αλκμήνη διότι γεύτηκε τον έρωτα με τον αγαπημένο της για τρεις ολόκληρες νύχτες, ενώ η ίδια δεν είχε την ίδια τύχη. Με τη δε Ηχώ ταυτίζεται, αφού η μία και μοναδική νύχτα που μοιράστηκε με τον αγαπημένο της Κολλαλτίνο ήταν τόσο σύντομη, ώστε νιώθει σαν να μη γεύτηκε ποτέ τον έρωτα, όπως και η Ηχώ.Επίσης, εξετάζεται η θέση του έρωτα στον Πετράρχη και στην Γκάσπαρα, και αναλύονται ενδεικτικά τα ερωτικά μοτίβα της σαλαμάνδρας, του μεδουλίου και της Αίτνας.