Η μορφή της Κασσάνδρας στην αρχαία ελληνική και νεοελληνική λογοτεχνία

Abstract

The present thesis studies a mythical figure, the interactions between ancient Greek and modern Greek poets, with final objective the diachronic reading of the myth of Cassandra. Homer in the mid-eighth century BC is the first poet who mentions her name. He focused on her beauty and described her death. In Epic Cycle and in lyric poetry Cassandra is presented as a prophet. In tragic and hellenistic poetry she acquires a self-reliant leading role. Exploring her role in the plays of Aeschylus and Euripides leads to an understanding of her role as a seer. Kassandra, also appears in Lykophron, who wrote an obscure poem in the third century BC called Alexandra. In this poem Cassandra, imprisoned, prophesies the fate of Troy, the nostos of Greeks, her fate and the battle between Europe and Asia. The figure of Kassandra reappears in greek poetry through the transition from traditional to modern poetry. In most greek poets, such as Palamas, Seferis, Cavafis, Silelianos, Ritsos, Cassandra becomes a symbol. The specific parallels between the myth and the experiences of the poets create anachronisms which eliminate the time-distance, present the mythical figure as a symbol in order to represent a dramatic view of the different modern reality.

Η παρούσα διατριβή μελετά τη διαχρονική διαδρομή ενός αρχαίου μύθου, την πρόσληψή του από τους νεοέλληνες συγγραφείς και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ποιητών, με απώτερο στόχο τη διαχρονική ανάγνωση του μύθου της Κασσάνδρας. Ο Όμηρος αναφέρει για πρώτη φορά το όνομα της Κασσάνδρας και επικεντρώνεται στην ομορφιά και στο θάνατό της. Στα Κύκλια Έπη και στη λυρική ποίηση η Κασσάνδρα εμφανίζεται με προφητικές ικανότητες. Στην τραγική και ελληνιστική ποίηση το μυθικό πρόσωπο αποκτά αυτοδύναμο πρωταγωνιστικό ρόλο. Στον Αισχύλο και στον Ευριπίδη εμφανίζεται ως εμπνευσμένη προφήτισσα. Στην Αλεξάνδρα του Λυκόφρονα η Κασσάνδρα, έγκλειστη σε μια φυλακή, προφητεύει την άλωση της Τροίας, το νόστο των Ελλήνων, τη δική της τύχη και τον πόλεμο Ευρώπης-Ασίας. Tο πέρασμα από την παραδοσιακή στη νεοτερική ποίηση σηματοδοτεί μια νέα λειτουργία του μυθικού προσώπου. Ο Παλαμάς εκμεταλλεύτηκε ποιητικά το μυθικό πρόσωπο περισσότερο από τους άλλους ποιητές στην προσπάθειά του να ανασυνθέσει ολιστικά το παρελθόν. Στις νεοτερικές της αποτυπώσεις η Κασσάνδρα συμβολοποιείται και εμφανίζεται άλλοτε ως χρησμολόγος δεινών (Σικελιανός, Καρέλλη), άλλοτε ως σύμβολο διαχρονικών αξιών (Παλαμάς, Σεφέρης, Ρίτσος), άλλοτε αποτελεί απλά πηγή ποιητικής έμπνευσης και δημιουργίας (Πολέμης, Καβάφης). Ο μύθος της Κασσάνδρας αποτέλεσε πόλο έλξης τόσο για τους αρχαίους όσο και για τους νεοέλληνες συγγραφείς. Έτσι έχει δημιουργηθεί ένα μετα-μυθικό υπερκείμενο που εμπλουτίζεται και εξελίσσεται, επιτρέποντας παράλληλα το διακειμενικό διάλογο ανάμεσα στους συγγραφείς και την παλίνδρομη κίνηση παρελθόντος-παρόντος.