Μελέτη του μετατραυματικού stress που οφείλεται σε ήπιας βαρύτητας κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις στα παιδιά

Abstract

Introduction: The frequency of pediatric trauma, especially that of head injuries, is presenting an increasing trend worldwide. Head injuries comprise a major issue for the public health, because of their impact in physical and psychological health in childhood. Aim: The present study aims to contribute in the understanding of the psychological aspects of pediatric head trauma. Individual targets were: 1) to evaluate the range of pediatric trauma in the region of western Greece, and the relevant morbidity in the age group of 6-14 years, 2) to identify any predisposing factors associated with the child, its family, and its domain, 3) to evaluate the association between mild head injuries in childhood and possible presentation of posttraumatic stress, at one week and one month after the traumatic incident, 4) to correlate the presentation of this disorder with demographic factors and other parameters regarding the mild head injuries in the same population group, 5) to investigate the prevalence of anxiety and depression in the parents of children of the study cohort through the traumatic experience of their children, and 6) to perform the linguistic and psychometric validation of the Greek version of the questionnaires used.Materials and Methods: To accomplish the aims mentioned herein, we performed at first a retrograde study for the period 2014-2017, with the study of medical files of 381 children, of an age 6-14 years, who were admitted because of a mild head injury in the pediatric surgical department of the “Karamandaneion” General Children’s Hospital of Patras. We also performed a prospective study aiming to evaluate the risk of posttraumatic stress presentation in a cohort of children with mild head injury, treated in the pediatric surgical department, from February 2017 to March 2018. A total of 377 children of the same age group (6-14 years) were recorded, who stayed in hospital for 24 hours. Of these, 175 eligible participants fulfilled the inclusion criteria in the prospective study. Every second child was approached to ensure the randomization of the sample population. A second target was to investigate the presentation of two major psychological disorders, anxiety, and depression, in the parents of the children of the study. To perform the collection of the data, two self-completed psychometric instruments were recruited: The “Child Trauma Screening Questionnaire” (CTSQ), which records the social-demographic characteristics of trauma, and the “Children’s Revised Impact of Event Scale” (CRIES-13), which focuses on the incidence of the posttraumatic stress symptoms. The parents were reviewed by the Greek version of the “Hospital Anxiety and Depression Scale” (HADS).The statistical analysis was performed with the Statistical Package for Social Sciences IBM SPSS version 25 software (IBM Corp, Armonk, NY, USA). The Amos version 25 software, Chicago: IBM SPSS, and additional statistical methods were used for the exploratory and confirmatory analysis of the questionnaires.Results: The main outcomes of the prospective part of the study were as follows: 67.5% of patients were males, with a mean age of 9.46 years, and 32.5% were females with a mean of 9.1 years, implying a two-times greater incidence of mild head injuries. Regarding the age groups, those between 6-8 years were more frequently injured compared to the rest. Most accidents occurred at the street (28.7%), at school (27.6%), and at home (20%), mostly during afternoon (45.9%), in weekdays (76.1%), almost half of them escorted by an adult (49.3%). There was a seasonal variation with most traumatic incidents occurring during spring (43.5%), and summer (24.1%). Regarding the trauma mechanism, most mild head injuries were caused by falls (67.7%), collision with another child (20.3%) and during car-accidents (5.1%). The majority (82.6%), stayed in hospital for one day (82.6%), while only 4.6% were admitted for more then three days. Approximately 50% of children were referred by another health institution. The incidence of presentation of posttraumatic stress symptoms at one week after the traumatic incident was 33.7%, and at one month it was 9.9%. A total of 19% of the parents presented posttraumatic stress symptoms at one week, and 3.9% at one month after the incident. Girls presented the disorder more frequently than boys (p=0.013) at one week after the incident. Furthermore, other statistically significant differences regarded gender, urban area (p=0.030), the place of incident (p=0.004), the presentation of multiple injuries (p=0.030), hospitalization (p=0.003) etc. Of the parents who participated in the study, 56% were of 35-44 years of age, 89.2% were married, 20% were of a basic standard educational level, and 49.4% had two children. 23.9% of the parents had mild and 31.3% had high levels of anxiety, while 30.1% had mild and 22.1% high levels of depression. In regard to correlations performed for the outline of predisposing factors, the outcome was that presentation of anxiety symptoms was more frequent in women compared to men (p=0.016%), and the intensity of anxiety and depression presented positive correlation with lower financial income (p=0.001), educational level (p=0.001), and occupational status (p=0.001).Conclusions: The findings of the study showed that mild head injuries are not deprived of complications and may contribute in the presentation of persistent neurophysiological symptoms. The results justify the follow-up of the behavior of children for a long-time after the traumatic incident. These are used to pose proposals for further investigation to outline the predisposing risk factors, to provide supportive care, intervention and consulting of the family to obtain reduction of the risk for posttraumatic stress presentation.

Εισαγωγή: Υπάρχει μια παγκόσμια τάση για αύξηση της συχνότητας των ατυχημάτων και ιδιαίτερα των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων κατά την παιδική ηλικία. Οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις αποτελούν μείζον θέμα για τη δημόσια υγεία λόγω των συνεπειών τους στη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών. Σκοπός: Η παρούσα μελέτη επιδιώκει να συνεισφέρει στην κατανόηση της ψυχολογικής διάστασης αυτών των κακώσεων στα παιδιά. Οι επιμέρους στόχοι είναι: 1) η αποτύπωση της έκτασης του προβλήματος των παιδικών ατυχημάτων στη Δυτική Ελλάδα και κατ' επέκταση της νοσηρότητας από ατύχημα στην ηλικιακή ομάδα των 6-14 ετών, 2) η αναζήτηση παραγόντων κινδύνου για ατύχημα που σχετίζονται τόσο με το ίδιο το παιδί όσο και το οικογενειακό και φυσικό του περιβάλλον, 3) η αξιολόγηση της σχέσης μεταξύ των ήπιων κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων της παιδικής ηλικίας και του κινδύνου μελλοντικής εμφάνισης Διαταραχής Μετατραυματικού Stress μία εβδομάδα και ένα μήνα μετά το τραυματικό γεγονός, 4) η συσχέτιση της εμφάνισης της διαταραχής με δημογραφικούς παράγοντες και άλλες παραμέτρους που αφορούν στις ήπιες κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις στην ίδια πληθυσμιακή ομάδα, 5) η διερεύνηση του επιπολασμού του άγχους και της κατάθλιψης στους γονείς των παιδιών του δείγματος λόγω της τραυματικής εμπειρίας του παιδιού τους, 6) και η γλωσσική και ψυχομετρική επικύρωση μέσω συγκεκριμένης διαδικασίας της Ελληνικής εκδοχής των ερωτηματολογίων. Υλικό και μέθοδος: Για την εκπλήρωση των προαναφερθέντων στόχων πραγματοποιήσαμε μία αναδρομική μελέτη κατά το χρονικό διάστημα 2014–2017 όπου μελετήθηκαν τα ιατρικά αρχεία 381 παιδιών ηλικίας 6-14 ετών με ήπια κρανιοεγκεφαλική κάκωση που νοσηλεύθηκαν στην Παιδοχειρουργική Κλινική του Καραμανδανείου Γενικού Νοσοκομείου Παίδων Πάτρας και μία προοπτική μελέτη για τη διερεύνηση του κινδύνου εμφάνισης της Διαταραχής Μετατραυματικού Stress σε δείγμα παιδιών με ήπια κρανιοεγκεφαλική κάκωση που αντιμετωπίστηκαν στην Παιδοχειρουργική Κλινική από τον Φεβρουάριο του 2017 έως τον Μάρτιο του 2018. Στην προπτική μελέτη καταγράφηκαν 377 παιδιά ηλικίας 6 έως 14 ετών με ήπια κρανιοεγκεφαλική κάκωση που αντιμετωπίστηκαν στο επείγον εξωτερικό ιατρείο ή/και νοσηλεύτηκαν τουλάχιστον για 24 ώρες. Από αυτά 175 παιδιά πληρούσαν τα κριτήρια συμμετοχής στην προοπτική μελέτη. Η μελέτη περιελάμβανε κάθε δεύτερο παιδί που προσέρχονταν, προκειμένου να εξασφαλισθεί η τυχαιοποίηση του δείγματος. Επιπρόσθετος σκοπός της έρευνας ήταν η διερεύνηση δύο βασικών ψυχικών διαταραχών, του άγχους και της κατάθλιψης στους γονείς των παιδιών του δείγματος.Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα εξής αυτοσυμπληρούμενα ψυχομετρικά εργαλεία: Ερωτηματολόγιο καταγραφής κοινωνικοδημογραφικών στοιχείων και χαρακτηριστικών της κάκωσης, η κλίμακα «Child Trauma Screening Questionnaire (CTSQ), η Αναθεωρημένη κλίμακα επίπτωσης παιδικού τραύματος για συμπτώματα μετατραυματικού stress «The Children’s revised impact of event scale (CRIES-13)» και η Ελληνική έκδοση της κλίμακας Άγχους και Κατάθλιψης «The Hospital Anxiety And Depression Scale HADS». Η στατιστική ανάλυση διενεργήθηκε με το λογισμικό πρόγραμμα Statistical Package for Social Sciences IBM SPSS version 25 software (IBM Corp, Armonk, NY, USA). Το πρόγραμμα Amos version 25 software, Chicago: IBM SPSS και επιπρόσθετες στατιστικές μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν για την διερευνητική και επιβεβαιωτική ανάλυση των ερωτηματολογίων. Αποτελέσματα: Τα κυριότερα αποτελέσματα της προοπτικής μελέτης ήταν τα εξής: το 67,5% ήταν αγόρια με μέση ηλικία 9,46 έτη και το 32,5% κορίτσια με μέση ηλικία 9,1 έτη. Φαίνεται δηλαδή ότι, η επίπτωση των ήπιων κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων στα αγόρια ήταν δύο φορές μεγαλύτερη από τα κορίτσια. Σχετικά με την ηλικία παρατηρήθηκε ότι τα παιδιά ηλικίας 6-8 ετών παρουσίαζαν συχνότερα ήπια κρανιοεγκεφαλική κάκωση σε σχέση με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Τα περισσότερα ατυχήματα συνέβησαν στο δρόμο (28,7%), στο σχολείο (27,6%) και στο σπίτι (20%), κυρίως απογευματινές ώρες (45,9%) και καθημερινές ημέρες (76,1%) και σχεδόν τα μισά (49,3%) με παρουσία ενήλικα. Ενώ ως προς την εποχή διαπιστώθηκε όπως αναμενόταν ότι την άνοιξη και το καλοκαίρι συμβαίνουν τα περισσότερα ατυχήματα σε ποσοστό 43,5% και 24.1% του συνόλου αντίστοιχα. Ως προς το μηχανισμό κάκωσης οι περισσότερες ήπιες κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις οφείλονταν σε πτώσεις (67,7%), σε συγκρούσεις με άλλο παιδί (20,3%) και σε τροχαία (5,1%). Η πλειοψηφία (82,6%) νοσηλεύθηκε μία ημέρα ενώ μόνο το 4,6% των παιδιών νοσηλεύθηκαν τρεις ημέρες και άνω. Περίπου το 50% των παιδιών με ήπια κρανιοεγκεφαλική κάκωση που ήρθαν στο παιδιατρικό νοσοκομείο έρχονται μετά από παραπομπή από άλλο νοσοκομείο. Σε σχέση με το μετατραυματικό stress στην εκτίμηση της εβδομάδας στο 33,7% των παιδιών διαπιστώθηκαν συμπτώματα της διαταραχής ενώ στην επανεκτίμηση του μήνα σημειώθηκε σημαντική μείωση του ποσοστού σε 9,9%. Οι γονείς παρατήρησαν συμπτώματα μετατραυματικού stress σε ποσοστό 19% μία εβδομάδα μετά την κάκωση και 3,9% στον ένα μήνα. Τα κορίτσια εμφάνισαν πιο συχνά τη διαταραχή από τα αγόρια (p=0,013) μία εβδομάδα μετά το ατύχημα. Στατιστικά σημαντικές διαφορές ως προς τους παράγοντες που επηρέαζαν την εκδήλωση του stress παρατηρήθηκαν στο φύλο, την αστική περιοχή (p=0,04), τον τόπο ατυχήματος (p=0,004), την ύπαρξη πολλαπλών βλαβών (p=0,030), τη νοσηλεία (p=0,003) κ.α. Από τους συμμετέχοντες γονείς, το 56% ήταν ηλικίας 35−44 ετών, το 89,2% ήταν παντρεμένοι, το 20% ήταν βασικής εκπαίδευσης και το 49,4% είχε δύο παιδιά. Το 23,9% των συμμετεχόντων βίωνε μέτρια επίπεδα άγχους και το 31,3% υψηλά επίπεδα άγχους, ενώ το 30,1% βίωνε μέτρια επίπεδα κατάθλιψης και το 22,1% υψηλά επίπεδα. Όσον αφορά τις συσχετίσεις παραγόντων προέκυψε ότι η εμφάνιση συμπτωμάτων άγχους ήταν συχνότερη στις γυναίκες από ότι στους άντρες (p=0,016). Επίσης η ένταση του άγχους και της κατάθλιψης βρέθηκε να συσχετίζεται θετικά με το χαμηλό εισόδημα (p=0,001), τη μόρφωση των συμμετεχόντων (p=0,001), και το καθεστώς επαγγελματικής απασχόλησης (p=0,001).Συμπεράσματα: Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης κατέδειξαν ότι οι ήπιες κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις δεν είναι πάντοτε άμοιρες επιπλοκών και μπορεί να αναπτύξουν επίμονα νευροφυσιολογικά συμπτώματα. Τα συμπεράσματα δικαιολογούν την παρακολούθηση της συμπεριφοράς των παιδιών πολύ καιρό μετά τον τραυματισμό και μπορούν να αξιοποιηθούν για τη διατύπωση προτάσεων για περαιτέρω έρευνα για τον προσδιορισμό των παραγόντων κινδύνου, εφαρμογής μεθόδων υποστηρικτικής φροντίδας, παρεμβάσεων και συμβουλευτικής της οικογένειας για μείωση του μετατραυματικού stress.