Η σιωπηρή γνώση των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης: o ρόλος γνωστικών και θυμικών παραγόντων

Abstract

Tacit knowledge of primary education teachers: The role of cognitive and affective factorsSUMMARYThe present study investigated primary education teachers’ tacit knowledge about teaching practices and its cognitive and affective predictors, both distal and proximal, as well as its effects on important aspects of teaching. Specifically, we studied (a) distal person characteristics such as general cognitive ability (cognitive skills- cognitive style) and the social-emotional dimension of the theory of mind (recognition-decoding of basic emotions). (b) Proximal predictors such as teacher self-regulation factors, namely, teacher regulation of emotion, teachers’ attitudes towards self, and mindfulness skills. (c) The possible effects of tacit knowledge on teaching efficiency, effectiveness in forming interpersonal relationships in the workplace, and beliefs about teachers’ reasons for leaving their profession. It was also examined whether mindfulness skills predict, independently from tacit knowledge, teaching efficiency and effectiveness in forming interpersonal relationships.Two hundred and eighty-eight teachers of both genders, 96 men (33.3%), 192 women (66.7%), aged 20-59 with teaching experience from 1 to 19 years, (mean of teaching experience 15-19 years), participated in this study. Teachers were assessed with cognitive tests measuring verbal and visual-spatial abilities as well as cognitive style, namely, field dependence-independence. Participants were also examined in recognition-decoding of basic emotions as a manifestation of social inference-theory of mind. Questionnaires were administered to assess teachers’ tacit knowledge, regulation of emotion, attitude towards the self, effectiveness in forming interpersonal relationships, teaching efficiency, and beliefs about the reasons why teachers leave their profession.A series of path analyses indicated, firstly, that tacit knowledge was predicted by the recognition-decoding of the basic emotions. It was not predicted by general cognitive ability, although there was a positive association of general cognitive ability with recognition-decoding of basic emotions. Secondly, tacit knowledge was predicted by mindfulness skills, emotion regulation, and attitudes towards self. Thirdly, tacit knowledge predicted teaching efficiency, effectiveness in relationship formation in the workplace, and beliefs about reasons for leaving the teaching profession. Finally, the analyses showed that mindfulness skills were associated with other proximal predictors of tacit knowledge such as emotion regulation and attitudes towards self. There were also associations between mindfulness skills and teachers’ teaching efficiency and effectiveness in the formation of interpersonal relations in the workplace, independently of tacit knowledge.On a theoretical level, the present study provided evidence on an integrated model of the distal and proximal factors that affect teachers’ tacit knowledge as well as the impact of tacit knowledge on three basic aspects of the teaching profession, namely teaching efficiency, effectiveness in forming interpersonal relations in the workplace, and beliefs about teachers’ leaving their profession. Also, the study set the stage for future research on the role of mindfulness skills on the three aspects of teaching measured, independently of tacit knowledge. Finally, the study contributed methodologically by adapting into Greek significant questionnaires measuring person characteristics as well as aspects of teaching Greek primary education teachers.Key words: General Cognitive Ability, Self-regulation of emotion, Social cognition, Tacit Knowledge, teaching effectiveness.xviii

Η σιωπηρή γνώση των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης: Ο ρόλος γνωστικών και θυμικών παραγόντωνΠΕΡΙΛΗΨΗΣτην παρούσα μελέτη διερευνήθηκε η σιωπηρή γνώση των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για διδακτικές πρακτικές και η σχέση της με γνωστικούς και θυμικούς παράγοντες πρόβλεψης, απόμακρους και εγγείς, καθώς και η επίπτωσή της σε σημαντικές πλευρές του διδακτικού επαγγέλματος. Ειδικότερα, μελετήθηκαν (α) απόμακροι παράγοντες πρόβλεψης: χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η γενική γνωστική ικανότητα (γνωστικές ικανότητες-γνωστικό ύφος) και η κοινωνικο-συναισθηματική διάσταση της θεωρίας του νου (αναγνώριση-αποκωδικοποίηση βασικών συναισθημάτων). (β) Εγγείς παράγοντες πρόβλεψης όπως διεργασίες αυτο-ρύθμισης των εκπαιδευτικών: χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η ρύθμιση συναισθήματος, οι στάσεις προς τον εαυτό, και οι δεξιότητες περίσκεψης. (γ) Τα αποτελέσματα της σιωπηρής γνώσης στην αυτο-αντιλαμβανόμενη διδακτική επάρκεια στην αντιμετώπιση προβληματικών καταστάσεων ή και κρίσεων στη σχολική τάξη, στην αποτελεσματικότητα διαμόρφωσης διαπροσωπικών σχέσεων στο εργασιακό περιβάλλον, και στις πεποιθήσεις για τα αίτια εγκατάλειψης του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού. Εξετάσθηκε, τέλος, αν οι δεξιότητες περίσκεψης συμβάλλουν, ανεξάρτητα από τη σιωπηρή γνώση, στα διδακτικά αποτελέσματα όπως η αποτελεσματικότητα στη διαμόρφωση σχέσεων στο εργασιακό περιβάλλον και αυτο-αντιλαμβανόμενη διδακτική επάρκεια.Στην έρευνα συμμετείχαν 288 εκπαιδευτικοί και των δύο φύλων, 96 ήταν άνδρες (33.3%) και 192 γυναίκες (66.7%), ηλικίας 20-59 ετών με διδακτική εμπειρία από 1 έως και 19 έτη και με μέσο όρο τα 15 με 19 έτη. Οι εκπαιδευτικοί εξετάστηκαν σε γνωστικά έργα τα οποία αξιολογούσαν τη λεκτική και εικονική-χωρική ικανότητα και στο γνωστικό ύφος--εξάρτηση ανεξαρτησία από το πεδίο. Οι συμμετέχοντες εξετάστηκαν, επίσης, στην αναγνώριση-αποκωδικοποίηση βασικών συναισθημάτων (έργο αξιολόγησης της κοινωνικής νόησης-θεωρίας του νου). Έπειτα από την ολοκλήρωση της εξέτασης των προαναφερθέντων έργων, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτηματολόγια αυτο-αναφορών, τα οποία αξιολογούσαν τη σιωπηρή γνώση, τη συναισθηματική αυτο-ρύθμιση, τις στάσεις προς τον εαυτό, την περίσκεψη, την αποτελεσματικότητα ως προς τη διαμόρφωση σχέσεων στο εργασιακόπεριβάλλον, και την επάρκεια των διδακτικών τους ικανοτήτων, και, τέλος, τις πεποιθήσεις ως προς τα αίτια εγκατάλειψης του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού.Μια σειρά αναλύσεων διαδρομών έδειξαν ότι, πρώτον, η σιωπηρή γνώση προβλέπεται από την αναγνώριση-αποκωδικοποίηση βασικών συναισθημάτων αλλά όχι από τη γενική γνωστική ικανότητα. Υπήρχε, όμως, θετική συσχέτιση μεταξύ της γενικής γνωστικής ικανότητας και της αναγνώρισης-αποκωδικοποίησης βασικών συναισθημάτων. Δεύτερον, βρέθηκε ότι η σιωπηρή γνώση των εκπαιδευτικών προβλέπεται από τη ρύθμιση του συναισθήματος, τις στάσεις προς τον εαυτό, και τις δεξιότητες περίσκεψης. Τρίτον, η σιωπηρή γνώση προέβλεπε την αίσθηση αποτελεσματικότητας ως προς την επίτευξη των διδακτικών στόχων (διδακτική αποτελεσματικότητα), την αποτελεσματικότητα στη διαμόρφωση σχέσεων στο εργασιακό περιβάλλον, καθώς και τις πεποιθήσεις για τα αίτια εγκατάλειψης του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού. Τέλος, οι αναλύσεις έδειξαν ότι οι δεξιότητες περίσκεψης συνδέονταν με άλλους εγγείς παράγοντες πρόβλεψης όπως η ρύθμιση του συναισθήματος και οι στάσεις προς τον εαυτό και ότι προέβλεπαν άμεσα την αυτο-αντιλαμβανόμενη διδακτική επάρκεια και αποτελεσματικότητα στη διαμόρφωση σχέσεων στο εργασιακό περιβάλλον.Σε θεωρητικό επίπεδο, η παρούσα έρευνα προσέφερε δεδομένα που αφορούσαν ένα ολοκληρωμένο μοντέλο για τους απόμακρους και εγγείς παράγοντες πρόβλεψης της σιωπηρής γνώσης των εκπαιδευτικών καθώς και των αποτελεσμάτων της σε τρεις βασικές πλευρές του εκπαιδευτικού επαγγέλματος, δηλ., τη διδακτική επάρκεια, την αποτελεσματικότητα στη διαμόρφωση σχέσεων στο εργασιακό περιβάλλον, και τις πεποιθήσεις για τους λόγους εγκατάλειψης του εκπαιδευτικού επαγγέλματος. Επίσης, η έρευνα προσέφερε τη βάση για μελλοντική έρευνα σε ό,τι αφορά τις επιδράσεις των δεξιοτήτων περίσκεψης σε τρεις πλευρές του διδακτικού επαγγέλματος. Τέλος, η έρευνα συνέβαλε σε μεθοδολογικό επίπεδο μέσα από την προσαρμογή σημαντικών ερωτηματολογίων που μετρούν χαρακτηριστικά ατόμου καθώς και πλευρές του εκπαιδευτικού έργου σε εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.Λέξεις κλειδιά: Αυτο-ρύθμιση συναισθήματος, Γενική Γνωστική Ικανότητα, Διδακτική αποτελεσματικότητα, Κοινωνική Νόηση, Σιωπηρή Γνώση.