Ο βαθμός ετοιμότητας των εκπαιδευτικών για αλλαγή: διερεύνηση των αντιλήψεων απέναντι στην αξιολόγηση με τη μέθοδο των μικρο-ομάδων εστίασης

Abstract

The purpose of this doctoral dissertation is to study the degree of readiness of teachers for change. Reforms are the vehicle for improving the quality of education systems while defining their place in a competitive, international environment. On a practical level, however, most of these efforts remain at the planning level; they are implemented incompletely or partially to achieve the original, ambitious goals. The human factor is the most important for the successful outcome of the changes, namely the recipients who are called to implement them, but their degree of readiness is rarely considered in political planning. In the Greek system, a typical case of multiple attempts with negligible results and without, ever, substantial consultation of the parties involved, is the evaluation of teachers. Therefore, the research framework concerns the approach of beliefs, feelings, and behaviors demonstrated by teachers during the most recent self-assessment effort of school units and their generalized assessment (period 2010-2015). Data were obtained through 12 focus micro-groups (3-5 people), a total of 40 in-service, full-time teachers. The analyzes show some indications of an increased degree of readiness to welcome change (recognition of inconsistency between the current situation and the desired one, a predisposition for active participation in the dialogue for shaping change, self-criticism, and suggestions on the issues under consideration) as well as a lot more which act as a deterrent strengthening the resistance to change (absence of visible benefit from implementation, negative emotional burden, lack of trust in political and trade union actors, predisposition to maintain the existing status quo). The goal-setting also includes the investigation of the methodological possibilities of the micro-focus groups, for educational phenomena. Micro-groups have advantages that could help meet the challenges of larger focus groups without compromising on the quality and quantity of data collected.

Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι να μελετήσει τον βαθμό ετοιμότητας των εκπαιδευτικών για αλλαγή. Οι μεταρρυθμίσεις αποτελούν το όχημα για τη βελτίωση της ποιότητας των εκπαιδευτικών συστημάτων καθορίζοντας, παράλληλα, και τη θέση τους σε ένα ανταγωνιστικό, διεθνές περιβάλλον. Σε πρακτικό επίπεδο, ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των προσπαθειών παραμένει σε επίπεδο σχεδιασμού· εφαρμόζεται ημιτελώς ή επιτυγχάνει μερικώς τους αρχικούς, φιλόδοξους στόχους. Ο σημαντικότερος παράγοντας, για την επιτυχή έκβαση των αλλαγών, είναι ο ανθρώπινος και, συγκεκριμένα, οι αποδέκτες οι οποίοι καλούνται να τις υλοποιήσουν, όμως ο βαθμός ετοιμότητας τους σπανίως συνυπολογίζεται στους πολιτικούς σχεδιασμούς. Στο ελληνικό σύστημα, χαρακτηριστική περίπτωση πολλαπλών προσπαθειών με μηδαμινά αποτελέσματα και χωρίς, ποτέ, την ουσιαστική διαβούλευση των εμπλεκομένων μερών, είναι η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Ως εκ τούτου, το ερευνητικό πλαίσιο αφορά στην προσέγγιση των πεποιθήσεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών που επέδειξαν οι εκπαιδευτικοί κατά τη διάρκεια της πιο πρόσφατης προσπάθειας αυτοαξιολόγησης των σχολικών μονάδων και της γενικευμένης αξιολόγησής τους (χρονική περίοδος 2010-2015). Τα δεδομένα αντλήθηκαν μέσω της διεξαγωγής 12 μικρο-ομάδων εστίασης (3-5 ατόμων), συνολικά 40 εν ενεργεία, μόνιμους εκπαιδευτικούς. Από τις αναλύσεις προκύπτουν ορισμένα στοιχεία που υποδηλώνουν αυξημένο βαθμό ετοιμότητας για την υποδοχή της αλλαγής (αναγνώριση ασυμφωνίας μεταξύ της υπάρχουσας κατάστασης και της επιθυμητής, προδιάθεση για ενεργή συμμετοχή στον διάλογο για τη διαμόρφωση των αλλαγών, αυτοκριτική και προτάσεις αναφορικά με τα υπό εξέταση ζητήματα) αλλά και, πολύ περισσότερα, που δρουν ανασταλτικά και ενισχύουν την αντίσταση στην αλλαγή (απουσία ορατής ωφέλειας από την εφαρμογή, αρνητικό συναισθηματικό φορτίο, έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους πολιτικούς και συνδικαλιστικούς φορείς, προδιάθεση διατήρησης του υπάρχοντος status quo). Στο πλαίσιο της στοχοθεσίας εντάσσεται, επίσης, η διερεύνηση των μεθοδολογικών δυνατοτήτων των μικρο-ομάδων εστίασης, για φαινόμενα που αφορούν στην εκπαίδευση. Οι μικρο-ομάδες παρουσιάζουν πλεονεκτήματα τα οποία θα μπορούσαν να συντελέσουν στην αντιμετώπιση των αδυναμιών των μεγαλύτερων ομάδων εστίασης, χωρίς να υπάρχουν επιπτώσεις στην ποιότητα και την ποσότητα των συλλεγόμενων δεδομένων.