Προσανατολισμοί στόχων εφήβων μαθητών/τριών: σχέσεις με αντιλαμβανόμενες διδακτικές πρακτικές, στρατηγικές μάθησης και επιδόσεις στη Νεοελληνική Γλώσσα: προσανατολισμοί στόχων εφήβων μαθητών/τριών: μια προσωποκεντρική προσέγγιση

Abstract

In order to understand better social and academic behaviors at school environment, researchers develop theoretical perspectives that are mainly based on the perceptions and attitudes of students, which can act and interact dynamically and determine the learning outcomes. A group of such individual differences includes achievement goal orientations, interest, self-efficacy and perceived teacher goals. These factors can influence perceptions or/and cognitive variables, such as perceived didactic practices, perceived difficulties that students face, writing strategies and achievement. The present research aims to investigate the relations among these variables in Greek language and specifically during writing. 2049 students attending secondary and high school participated. We used eight self-report questionnaires. The questionnaires related to achievement goal orientations, perceived teachers' goals and self-efficacy were included at Patterns of Adaptive Learning Scales, PALS (Midgley, et. al., 1998). The other questionnaire is related to interest (Harackiewicz, et. al., 2000). For the next one, related to the use of an outline and to difficulties that students face, we used a Greek questionnaire (Papadopoulou, 2016). For the perceived didactic practices and writing strategies we used Nie and Lau's, (2010) and Baker and Boonkit's (2004) questionnaires respectively, which we translated and weighed for Greek students. The statistical analysis, which was performed separately for secondary and high school, includes descriptive statistics, bivariate and multivariate analyses. The main statistical method implemented was Latent Class Analysis (LCA), which is a psychometric method based on Bayesian statistics. LCA using achievement goal orientations as input reveals latent classes (clusters or profiles), which as dependent variables are influenced by perceived teachers' goals. The same profiles, as independent variables, influence all the dependent variables under study. This model, with the achievement goal orientation as mediator, fitted adequately the empirical data in both, secondary and high school cases, and theoretically belongs to multiple goals' perspective. That perspective was explored also via multiple linear regression models. In addition, nonlinear analyses were carried out testing cusp catastrophe models, which were shown to be superior to the linear alternatives. This finding is a novel element in the area and it contributes to a current discussion about the adoption of complex dynamical systems perspective in social sciences. All researches findings are completely interpretable within the contemporary theories and highlight the central role of motivational variables in learning environments and also their interaction with individual differences that determine learning outcomes. Precisely, the protective role of mastery goals is exemplified throughout the analyses, specifying its dominant role even within the multiple goal perspective and is strongly associated with the perceived teachers' mastery goals. The present research can obviously have serious implication for practice at school environment, but its main contribution is on theory building and on providing new ideas for further research.

Για τη μελέτη και κατανόηση της κοινωνικής και ακαδημαϊκής συμπεριφοράς στο σχολικό πλαίσιο έχουν θεμελιωθεί θεωρητικές προοπτικές που βασίζονται κυρίως σε αντιλήψεις και στάσεις των μαθητών, οι οποίες δρουν και αλληλεπιδρούν με δυναμικό τρόπο διαμορφώνοντας τα μαθησιακά αποτελέσματα. Μια ομάδα τέτοιων ατομικών διαφορών είναι ο προσανατολισμός των στόχων επίτευξης, το ενδιαφέρον, οι πεποιθήσεις αυτο-αποτελεσματικότητας και οι αντιλαμβανόμενοι στόχοι που προωθούν οι εκπαιδευτικοί στο σχολικό πλαίσιο. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να επηρεάσουν άλλες αντιλήψεις ή/και γνωστικές μεταβλητές, όπως οι αντιλαμβανόμενες διδακτικές πρακτικές που χρησιμοποιούνται στην τάξη, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές/μαθήτριες, οι στρατηγικές μάθησης που αναφέρουν ότι ακολουθούν και εν κατακλείδι οι επιδόσεις τους. Η παρούσα έρευνα αποσκοπεί στη διερεύνηση των σχέσεων των παραπάνω μεταβλητών στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και συγκεκριμένα στην παραγωγή γραπτού λόγου. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 2049 μαθητές/μαθήτριες που φοιτούσαν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (α', β', γ' γυμνασίου και α', β' λυκείου). Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για τη συλλογή των δεδομένων ήταν οκτώ ερωτηματολόγια αυτο-αναφοράς. Τα πρώτα τρία ερωτηματολόγια, που αφορούσαν στους ατομικούς στόχους επίτευξης, στους στόχους που αντιλαμβάνονται οι μαθητές/μαθήτριες πως προωθούν οι εκπαιδευτικοί τους και στις πεποιθήσεις αυτο-αποτελεσματικότητας, ανήκαν στο πακέτο του Patterns of Adaptive Learning Scales, PALS (Midgley, Kaplan, Middleton, Maehr, Urdan, Anderman, Anderman, & Roeser, 1998). To ερωτηματολόγιο που αφορούσε στο ενδιαφέρον ήταν των Harackiewicz, Barron, Tauer, Carter, & Elliot (2000), ενώ για την αυτό-αναφερόμενη χρήση σχεδιαγράμματος και για τις αντιλαμβανόμενες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές/μαθήτριες κατά τη συγγραφή, χρησιμοποιήθηκε ένα ελληνικό ερωτηματολόγιο της Παπαδοπούλου (2016). Τέλος, για τις αντιλαμβανόμενες διδακτικές πρακτικές που χρησιμοποιούνται στην τάξη και την αυτό-αναφερόμενη χρήση στρατηγικών συγγραφής χρησιμοποιήθηκαν τα ερωτηματολόγια των Nie και Lau, (2010) και των Baker και Boonkit, (2004) αντίστοιχα, τα οποία μεταφράστηκαν και σταθμίστηκαν στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας στον ελληνικό μαθητικό πληθυσμό. Η ανάλυση των εμπειρικών δεδομένων, η οποία έγινε ξεχωριστά για γυμνάσιο και λύκειο, περιλαμβάνει περιγραφική στατιστική, διμεταβλητές και πολυμεταβλητές αναλύσεις. Η κύρια μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε ήταν η Ανάλυση Λανθανουσών Τάξεων (Latent Class Analysis, LCA), η οποία είναι μια ψυχομετρική μέθοδος που βασίζεται στην μπεϊζιανή στατιστική. Η LCA πραγματοποιήθηκε με βάση τον προσανατολισμό των στόχων επίτευξης από όπου προέκυψαν λανθάνουσες τάξεις (clusters ή προφίλ), οι οποίες, ως εξαρτημένες μεταβλητές προβλέπονται από τους αντιλαμβανόμενους στόχους που προωθούν οι εκπαιδευτικοί στο σχολικό πλαίσιο. Τα ίδια προφίλ, ως ανεξάρτητες μεταβλητές προβλέπουν όλες τις υπό διερεύνηση εξαρτημένες μεταβλητές. Το παραπάνω υπόδειγμα, με τον διαμεσολαβητικό ρόλο των προφίλ του προσανατολισμού στόχων επίτευξης, έχει εφαρμογή τόσο στα δεδομένα του γυμνασίου όσο και του λυκείου και θεωρητικά ανήκει στην προοπτική των πολλαπλών στόχων, για την οποία διερευνήθηκαν και γραμμικά μοντέλα με γραμμικές παλινδρομήσεις. Επιπλέον, σε αυτό το πλαίσιο, ελέγχθηκαν και μη γραμμικά μοντέλα από τη θεωρία καταστροφών (cusp catastrophe), τα οποία παρουσιάζουν καλύτερη προσαρμογή, εύρημα το οποίο ανοίγει μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για την εισαγωγή των πολύπλοκων δυναμικών συστημάτων στο πεδίο. Τα ευρήματα της έρευνας που προέκυψαν από όλες τις αναλύσεις είναι ερμηνεύσιμα από τις σύγχρονες θεωρίες και αναδεικνύουν τον κεντρικό ρόλο που έχουν τα κίνητρα στη μαθησιακή διαδικασία και την αλληλεπίδραση τους με κρίσιμες ατομικές διαφορές που καθορίζουν τα γνωστικά αποτελέσματα. Αναδείχθηκε, συγκεκριμένα, ο προστατευτικός ρόλος του προσανατολισμού στόχων μάθησης, ο οποίος και στην προσέγγιση των πολλαπλών στόχων, αναδεικνύεται καθοριστικός μαζί με την επίδραση των στόχων που προωθούν οι εκπαιδευτικοί στην τάξη. Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται οδηγούν σε σαφή αξιοποίησή τους στην σχολική πράξη. Παράλληλα, ενώ η συμβολή της παρούσας έρευνας έχει κυρίως θεωρητικές και μεθοδολογικές διαστάσεις, εισάγει νέες ιδέες στο πεδίο για περαιτέρω έρευνα.