Ο ρόλος της ευγνωμοσύνης στη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς και η σχέση της με την ικανοποίηση από τη ζωή κατά τη σχολική ηλικία

Abstract

The purpose of this study was to explore the feeling of gratitude in pupils as well as its relationship with life satisfaction, self-concept and self-esteem, anger as a predisposition and expression and lastly with aggression. 1931 pupils of the 5th and 6th grades of elementary school (mean age=11,53 years, SD=0,5 Years) across Greece participated in the study by means of random sampling. We used the Questionnaires: the Gratitude Questionnaire-6 (GQ-6), the Satisfaction with Life Scale (SWLS) respectively, adapted into the Greek reality, the Psychometric Criterion of School-Social Competence for children and adolescents by the Aristotle University of Thessaloniki, the Anger Questionnaire by Spielberger and the questionnaire Evaluation of Aggression by Makri- Botsari. The core findings of the study are the following: Firstly, female pupils report higher levels of gratitude and life satisfaction than male pupils. In addition to that, they seem to have better relationships with their parents and a more positive emotional stability in comparison with males. Male pupils, on their part, report a more positive self-concept in comparison with female pupils, higher levels of anger and anger externalization, as well as higher levels of verbal and physical aggression. Secondly, excellent pupils report higher levels of gratitude and satisfaction with life compared to very good and good students. They, also, demonstrate higher levels of self-concept and self-esteem, lower levels of anger and a better way of expressing themselves with lower levels of anger externalization, higher levels of anger internalization and lower levels of verbal and physical aggression. Thirdly, pupils whose parents are University graduates show higher levels of gratitude and satisfaction with life, higher levels of school capability and better interpersonal skills, whereas pupils whose parents are Primary and Elementary school graduates show lower levels of gratitude and satisfaction with life. Fourthly, the two levels of gratitude, higher and lower, appear to be closely related to satisfaction with life, self-esteem and self-concept. Pupils experiencing higher levels of gratitude show higher average satisfaction with life, self-esteem and self-concept. Furthermore, pupils with higher levels of gratitude display less anger and aggression, lower levels of anger externalization and higher levels of anger internalization. Gratitude, as an independent variable, contributes positively in predicting life satisfaction, self-esteem (regarding the self, school competencies, relationships with parents and teachers), self-concept (regarding school capability, interpersonal relationships and emotional stability) and anger internalization. On the contrary, gratitude constitutes a negative factor in predicting anger and anger and aggression externalization. The findings of the present study are consistent with the findings of international empirical studies, fill the research gap in our country and highlight the contribution of gratitude in the way children perceive and evaluate themselves, in the way they perceive social environment and the conditions in which live and develop, but mainly, in the relationships with themselves and others.

Στόχος της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση της ευγνωμοσύνης στους μαθητές/-τριες και της σχέσης της με την ικανοποίηση από τη ζωή, με την αυτοαντίληψη και την αυτοεκτίμηση, με το θυμό ως προδιάθεση και ως έκφραση και με την επιθετικότητα. Στην έρευνα συμμετείχαν 1931 μαθητές/-τριες Ε΄ και Στ΄ τάξης Δημοτικών σχολείων απ’ όλη τη χώρα (mean age=11,53 years, SD=0,5 Years), με τυχαία δειγματοληψία. Χρησιμοποιήθηκαν τα ερωτηματολόγια: Το ερωτηματολόγιο της Ευγνωμοσύνης (GQ-6), η Κλίμακα Ικανοποίησης από τη Ζωή (SWLS), τα ερωτηματολόγια του Ψυχομετρικού κριτηρίου σχολικής-κοινωνικής επάρκειας για παιδιά και εφήβους του Α.Π.Θ., το ερωτηματολόγιο Θυμού του Spielberger και το ερωτηματολόγιο Αξιολόγηση της Επιθετικότητας της Μακρή-Μπότσαρη. Τα βασικά αποτελέσματα της μελέτης είναι τα εξής: Πρώτον, τα κορίτσια αναφέρουν υψηλότερο επίπεδο ευγνωμοσύνης και ικανοποίησης, καλύτερες σχέσεις με γονείς και πιο θετική συναισθηματική σταθερότητα σε σύγκριση με τα αγόρια. Τα αγόρια, αναφέρουν πιο θετική εκτίμηση του εαυτού, υψηλότερο βαθμό θυμού και εξωτερίκευσης θυμού, υψηλότερο βαθμό λεκτικής και σωματικής επιθετικότητας, συγκριτικά με τα κορίτσια. Δεύτερον, οι άριστοι μαθητές/-τριες σε σύγκριση με τους πολύ καλούς και καλούς μαθητές/-τριες, εκδηλώνουν υψηλότερο βαθμό ευγνωμοσύνης και ικανοποίησης από τη ζωή, υψηλότερη αυτοαντίληψη και αυτοεκτίμηση, λιγότερο θυμό και καλύτερο τρόπο έκφρασης με λιγότερο βαθμό εξωτερίκευσης και περισσότερο βαθμό εσωτερίκευσης θυμού, καθώς επίσης χαμηλότερο βαθμό λεκτικής και σωματικής επιθετικότητας. Τρίτον, Οι μαθητές/-τριες των οποίων οι πατέρες και οι μητέρες είναι απόφοιτοι Πανεπιστημίου δηλώνουν υψηλότερα επίπεδα ευγνωμοσύνης και ικανοποίησης από τη ζωή, υψηλότερη σχολική ικανότητα και καλύτερες δεξιότητες ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων, ενώ τη χαμηλότερη ευγνωμοσύνη και ικανοποίηση από τη ζωή αναφέρουν οι μαθητές/-τριες των οποίων οι πατέρες και οι μητέρες είναι απόφοιτοι Δημοτικού και Γυμνασίου. Τέταρτον, Τα δύο επίπεδα ευγνωμοσύνης, το υψηλό και το χαμηλό φαίνεται να σχετίζονται σημαντικά με την ικανοποίηση από τη ζωή, την αυτοεκτίμηση και την αυτοαντίληψη. Μαθητές/-τριες με υψηλό επίπεδο ευγνωμοσύνης εμφανίζουν υψηλότερους μέσους όρους στην ικανοποίηση από τη ζωή, την αυτοεκτίμηση και την αυτοαντίληψη και χαμηλότερους στο θυμό και επιθετικότητα. Η ευγνωμοσύνη, ως ανεξάρτητη μεταβλητή, συμβάλλει θετικά στην πρόβλεψη της ικανοποίησης από τη ζωή, της αυτοεκτίμησης (εαυτός, σχολική επάρκεια, σχέσεις με γονείς και δασκάλους), της αυτοαντίληψης (σχολική ικανότητα, διαπροσωπικές σχέσεις και συναισθηματική σταθερότητα) και της εσωτερίκευσης θυμού. Αντίθετα, η ευγνωμοσύνη αποτελεί αρνητικό παράγοντα πρόβλεψης του θυμού, της εξωτερίκευσης θυμού και της επιθετικότητας. Τα ευρήματα της έρευνας συνάδουν με τα αποτελέσματα διεθνών εμπειρικών μελετών, καλύπτουν το ερευνητικό κενό στη χώρα μας και αναδεικνύουν το ρόλο της ευγνωμοσύνης στον τρόπο που τα παιδιά αντιλαμβάνονται και αξιολογούν τον εαυτό τους, στον τρόπο που ερμηνεύουν το κοινωνικό περιβάλλον και τις συνθήκες μέσα στις οποίες ζουν και αναπτύσσονται, κυρίως όμως, στη σχέση με τον ίδιο τους τον εαυτό και με τους άλλους.