Εκπαίδευση εκπαιδευτικών σε θέματα αειφόρου ανάπτυξης στο σύγχρονο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο

Abstract

Education for sustainable development (ESD) is a complex and multifaceted subject with a vague definition, and furthermore, it is a constantly evolving subject. It refers to environmental, societal, and economic issues that are explored holistically and through their interactions. Although ESD is a complex subject, it must be taught at all educational levels, since through knowledge and positive attitudes towards sustainability people might take action to address the critical problems humankind is facing. To be able to teach about sustainable development, teachers must have knowledge and positive attitudes towards this subject. The first research question was to investigate if future teachers have adequate knowledge about sustainability issues, positive attitudes towards sustainability and if they are aware of the suitable teaching approaches. A questionnaire was used to explore their perceptions about the concept of sustainability, sustainability and the content of their studies, their efficacy to teach these topics, which teaching approaches they consider appropriate, and their attitudes towards sustainability. The answers showed that the pre-service teachers considered the issues of sustainable development important but lacked the necessary knowledge. Therefore, it was necessary to investigate the possibility to plan, develop and implement teaching interventions (TI) to enhance their knowledge. We developed TI using the thematic houses as an example to analyze a theme holistically through all dimensions of sustainable development. Houses are a suitable thematic since they are a familiar theme for all people of all age groups and cultural background and furthermore, houses are timeless and global phenomena. The effectiveness of the TIs was evaluated using the same questionnaire immediately after their completion. From the comparison of the responses before and after the TIs, it seemed that the pre-service teachers’ knowledge, perceptions, and attitudes towards sustainable development improved significantly. They also stated their intention to teach about these topics. The intention to teach about sustainability was confirmed when some students chose to use this topic during their internship. This research included two interrelated expansive learning cycles. The first cycle served the development of the TIs, while the second the development of the teaching scenarios that the pre-service teachers used during their internship. The Ph.D. candidate, an Architect, had to transform the specialized knowledge about buildings to be comprehendible by a general audience, such as pre-service teachers. The pre-service teachers in turn had to transform this knowledge to develop the teaching scenarios for their internship. The pre-service teachers successfully implemented ESD during their internship using the theme houses. All groups carried out an expansive learning cycle, during which they went through all the phases except the last one, that of the consolidation of the new practice. This stage is never achieved, even by experienced teachers, as knowledge and teaching practices change over time. This is especially true for ESD, as it is not a body of knowledge that can be acquired, but a complex object that is constantly evolving. In conclusion, the thematic houses proved to be appropriate, as they contributed to the active participation of the students during the TIs, because they related to their everyday lives. In addition, it also seemed appropriate for the young pupils, as a familiar topic for them, enabling the pre-service teachers to build on pupils’ prior knowledge.

Η Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ) είναι ένα πολύπλοκο και σύνθετο αντικείμενο με ασαφή ορισμό και αποτελεί για ένα συνεχώς εξελισσόμενο σύνολο γνώσεων. Αναφέρεται σε περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά θέματα που διερευνώνται ολιστικά και μέσα από τις αλληλεπιδράσεις τους. Παρόλο που πρόκειται για ένα τόσο πολύπλοκο αντικείμενο, είναι απαραίτητο να διδαχθεί σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες και τη δια βίου μάθηση, επειδή μέσα από τις γνώσεις και θετικές στάσεις απέναντι στην αειφορία υπάρχει πιθανότητα οι άνθρωποι να δραστηριοποιηθούν για την αντιμετώπιση κρίσιμων προβλημάτων. Oι εκπαιδευτικοί για να διδάξουν θέματα αειφόρου ανάπτυξης θα πρέπει να έχουν γνώσεις και θετικές στάσεις απέναντι στο αντικείμενο αυτό. Το πρώτο ερευνητικό ερώτημα ήταν να διαπιστωθεί αν οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί έχουν γνώσεις για την αειφορία, ποιες είναι οι στάσεις απέναντι στην αειφορία και αν γνωρίζουν κατάλληλες παιδαγωγικές προσεγγίσεις. Χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο οργανωμένο σε ομάδες ερωτήσεων για να διερευνηθούν οι αντιλήψεις τους για την έννοια της αειφορίας, για την αειφορία και το περιεχόμενο των σπουδών τους, την αυτοπεποίθηση τους να διδάξουν τα θέματα αυτά, ποιες διδακτικές προσεγγίσεις θεωρούν κατάλληλες και τις στάσεις τους απέναντι στην αειφορία. Από τις απαντήσεις φάνηκε ότι οι φοιτητές θεωρούσαν σημαντικά τα θέματα της αειφόρου ανάπτυξης, αλλά δεν είχαν ολοκληρωμένη αντίληψη και τις απαραίτητες γνώσεις. Άρα προέκυψε η ανάγκη να ερευνηθεί η δυνατότητα σχεδιασμού, ανάπτυξης και εφαρμογής διδακτικών παρεμβάσεων (ΔΠ) για τη βελτίωση των γνώσεων των φοιτητών. Αναπτύχθηκαν ΔΠ με θεματική τα σπίτια ως παράδειγμα ανάλυσης ενός θέματος μέσα από όλες τις συνιστώσες αειφορίας. Τα σπίτια αποτελούν κατάλληλη θεματική επειδή είναι ένα οικείο θέμα για όλους, κάθε ηλικίας και πολιτισμικού υπόβαθρου και είναι παγκόσμιο και διαχρονικό φαινόμενο. Η αποτελεσματικότητα των ΔΠ αξιολογήθηκε με τη χρήση του ίδιου ερωτηματολογίου. Από τη σύγκριση των αποκρίσεων πριν και μετά από τις ΔΠ φάνηκε ότι βελτιώθηκαν συνολικά οι γνώσεις, αντιλήψεις και στάσεις των φοιτητών απέναντι στην αειφορία. Οι φοιτητές δήλωσαν την πρόθεση να διδάξουν για τα θέματα αυτά. Η πρόθεση να διδάξουν για την αειφορία επιβεβαιώθηκε όταν κάποιοι φοιτητές επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν αυτή τη θεματική στην πρακτική τους άσκηση. Η έρευνα περιλάμβανε δύο αλληλένδετους επεκτατικούς μαθησιακούς κύκλους. Ο πρώτος για να αναπτυχθούν οι ΔΠ και ο δεύτερος για να αναπτυχθούν τα διδακτικά σενάρια των φοιτητών για την πρακτική άσκηση. Η υποψήφια διδάκτορας, Αρχιτέκτονας Μηχανικός, έπρεπε να μετασχηματίσει τις ειδικές γνώσεις για τα κτίρια, ώστε να γίνουν κατανοητά από ένα γενικό κοινό, όπως είναι οι φοιτητές/τριες παιδαγωγικής σχολής. Οι φοιτητές/τριες έπρεπε με τη σειρά τους να μετασχηματίσουν αυτές τις γνώσεις, ώστε να αναπτύξουν τα διδακτικά σενάρια για την πρακτική τους άσκηση. Οι φοιτητές/τριες εφάρμοσαν με επιτυχία τη ΕΑΑ με θεματική σπίτια κατά τη διάρκεια της πρακτικής τους άσκησης. Όλες οι ομάδες πραγματοποίησαν έναν επεκτατικό μαθησιακό κύκλο, κατά τη διάρκεια του οποίου πέρασαν όλες τις φάσεις εκτός από την τελευταία, αυτήν της παγίωσης της νέας πρακτικής. Αυτό το στάδιο δεν επιτυγχάνεται ούτε από έμπειρους εκπαιδευτικούς, αφού οι γνώσεις και οι πρακτικές διδασκαλίας αλλάζουν με το χρόνο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την ΕΑΑ, δεδομένου ότι δεν είναι ένα σύνολο γνώσεων που μπορεί να μαθευτεί, αλλά ένα πολύπλοκο αντικείμενο που εξελίσσεται διαρκώς. Η θεματική σπίτια αποδείχθηκε κατάλληλη, καθώς συνέβαλε στην εμπλοκή των φοιτητών/τριών κατά τη διάρκεια των ΔΠ, επειδή σχετίζεται με την καθημερινή τους ζωή. Επιπλέον, φάνηκε κατάλληλη για τα νήπια, ως οικείο θέμα για αυτά, δίνοντας στους φοιτητές τη δυνατότητα να βασίζονται στις προηγούμενες γνώσεις των νηπίων.