Η ψηφιακή μετάβαση της εκδοτικής βιομηχανίας βιβλίου στο νέο οικοσύστημα αξίας και δικτύωσης: η ελληνική περίπτωση

Abstract

In today's digital world of written culture the life cycle of information and the means of information and communication are structurally changing with catalysts of change such as digitization, internet and ICT. The book as the oldest mean of information and communication, is at the center of the reform of written culture. Additionally, the catalysts of digital change mentioned not only affect the core product of the book publishing industry, but also play a vital role in the renewal and the adaptation of its whole field of activity.From the beginning of the 21st century, as part of the new techno-economic and communication paradigm, the book publishing industry was called to accustom its strategies, models and practices. Substantially, as an already established industry, coming from the typographical culture it applies digital processes transitioning to new standards. However, on the other side, it does not permanently let go of its traditional nature, which continues to hold through this transitional process, even strengthening the printed book and the practices of the analog era of publishing. In this dissertation, through a holistic view, the different dimensions and processes of the digital transition of the publishing industry are being investigated, which, excluding the book formats, concern every single part of the publishing chain. During the investigating process, the idea of the new hybrid, interactive and networked environment is being developed, of the new ecosystem of value and networking, in which the publishing companies and the publishing industry are asked to implement and operate, within the frame of a holistic implementation of the processes of this digital transition. In this manner their roles and relationships with the traditional and new entry players in the field obtain a new role. Under this theory, the aim of this dissertation is the recording, analysis and the in-depth understanding of the processes of the digital transition which are noticed in the Greek book publishing industry. Through a mixed methodological approach using qualitative and quantitative research methodologies, such as literature review, by using secondary data from the internet, case studies, in-depth interviews and quantitative research, thus mapping out a field which is now unexplored, the applied framework and the intensity of the digital transition process of the Greek book publishing industry, is examined. Meanwhile, the emerging Greek ecosystem of value and networking is researched and indentified, in which the traditional book publishing industry is asked to merge and operate.Based on the theoretical and observed research, providing answers to the main research questions of the dissertation, whilst various and useful conclusions are drawn towards the direction of the Greek book publishing industry, in reference to the challenges and perspectives it faces in this new digital age of the written culture.

Στην ψηφιακή εποχή του γραπτού πολιτισμού ο κύκλος ζωής της πληροφορίας και τα μέσα πληροφορίας και επικοινωνίας αλλάζουν δομικά με καταλύτες αλλαγής την ψηφιοποίηση, το διαδίκτυο και τις Τ.Π.Ε. Το βιβλίο ως το παλαιότερο μέσο πληροφορίας και επικοινωνίας, διαχρονικά, βρίσκεται στο επίκεντρο των αναμορφώσεων του γραπτού πολιτισμού. Επιπρόσθετα, οι καταλύτες της ψηφιακής αλλαγής δεν επιδρούν μόνο στο βιβλίο, το προϊόν-πυρήνα της εκδοτικής βιομηχανίας που το παράγει, αλλά διαδραματίζουν δομικό ρόλο στην ανανέωση και αναμόρφωση ολόκληρου του πεδίου της δραστηριοποίησής της.Από τις αρχές του 21ου αιώνα, στο πλαίσιο του νέου τεχνο-οικονομικού και επικοινωνιακού παραδείγματος, η εκδοτική βιομηχανία βιβλίου καλείται να αναπροσαρμόσει στρατηγικές, μοντέλα και πρακτικές. Ουσιαστικά, ως μια εδραιωμένη βιομηχανία, προερχόμενη από την τυπογραφική κουλτούρα εφαρμόζει διαδικασίες ψηφιακής μετάβασης στα νέα δεδομένα. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν εγκαταλείπει οριστικά την παραδοσιακή της φύση, η οποία εξακολουθεί να υφίσταται μέσα από την ανανέωση, ακόμα και την ενδυνάμωση του έντυπου βιβλίου και των πρακτικών τής αναλογικής εποχής των εκδόσεων. Στην παρούσα διατριβή, μέσα από μια ολιστική θεώρηση, διερευνώνται οι ποικίλες διαστάσεις και διαδικασίες της ψηφιακής μετάβασης του εκδοτικού κλάδου, οι οποίες εκτός από τα βιβλιακά μορφότυπα αφορούν κάθε πεδίο της εκδοτικής αλυσίδας. Κατά την ερευνητική διαδικασία, αναπτύσσεται η θεώρηση του νέου υβριδικού, αλληλεπιδραστικού και δικτυωμένου περιβάλλοντος, του νέου οικοσυστήματος αξίας και δικτύωσης, εντός του οποίου καλούνται να ενταχθούν και να δραστηριοποιηθούν οι εκδοτικές επιχειρήσεις και η εκδοτική βιομηχανία βιβλίου εν συνόλω, στο πλαίσιο μιας ολιστικής εφαρμογής των διαδικασιών της ψηφιακής μετάβασης. Με τον τρόπο αυτό οι ρόλοι και οι σχέσεις τους με τους παραδοσιακούς και νεοεισερχόμενους δρώντες του πεδίου αποκτούν νέα υπόσταση. Υπό αυτή τη θεώρηση, στόχος της παρούσας διατριβής είναι η καταγραφή, η ανάλυση και η κατανόηση σε βάθος των διαδικασιών ψηφιακής μετάβασης που εντοπίζονται στην ελληνική εκδοτική βιομηχανία βιβλίου. Μέσα από μια μεικτή μεθοδολογική προσέγγιση με τη χρήση ποιοτικών και ποσοτικών μεθοδολογιών έρευνας, όπως βιβλιογραφική επισκόπηση και αξιοποίηση δευτερογενών δεδομένων από το διαδίκτυο, μελέτες περίπτωσης, συνεντεύξεις σε βάθος και ποσοτική έρευνα, χαρτογραφώντας ένα ανεξερεύνητο πεδίο, εξετάζεται το εφαρμοσμένο πλαίσιο, η έκταση και η ένταση της ψηφιακής μετάβασης της ελληνικής εκδοτικής βιομηχανίας βιβλίου. Παράλληλα, εντοπίζεται και ερευνάται το αναδυόμενο ελληνικό οικοσύστημα αξίας και δικτύωσης, εντός του οποίου καλείται να ενταχθεί και να δραστηριοποιηθεί ο παραδοσιακός εκδοτικός κλάδος βιβλίου. Με βάση την ενδελεχή θεωρητική και εμπειρική έρευνα, παρέχονται συστηματικές απαντήσεις στα βασικά ερευνητικά ερωτήματα της διατριβής, ενώ εξάγονται ποικίλα και χρήσιμα συμπεράσματα για την κατεύθυνση της ελληνικής εκδοτικής βιομηχανίας βιβλίου, για τις προκλήσεις και τις προοπτικές που αντιμετωπίζει στην αυγή της ψηφιακής εποχής του γραπτού πολιτισμού.