Η επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στο πλαίσιο της παιδαγωγικής ανάπτυξης ενός σύγχρονου σχολείου

Abstract

In the long-term history of the teaching profession, the educator’s role and mainly the quality of his work were undoubtedly a determining force over the quality of the education, provided by the institution of school. During the last years, numerous academics have proven, with appropriate research in the field of educational development, that the educator’s role is of the utmost importance for the school’s improvement and the educational reform overall. Nowadays teachers are expected to undertake more extensive duties within the school community, in order to operate effectively in the benefits not only of the learning process but also of the systemic function of the school itself, which is seen as a unit of growth as well as a place of socialization. Framed in the above context, this study aims to reflect upon the wider discussion on the evolved role of the educator, who stands for the promotion of a developing educational policy and the adoption of a pedagogical model of professional development that accords to the needs of our era, meaning efficiency and work quality. To attain the objective, mentioned above, a theoretical research is carried out on the issues of the professional development of teachers, the school development and the factors that have a positive or negative impact on the improvement of the modern school. The characteristics of the modern educator, the school environment and the collaborative culture in school, the educational aspect of the teacher’s role, matters regarding the organization and administration, as well as the evaluation of the educational work are being discussed thoroughly. The educational development and the affiliated areas, the expanded role of the educator’s profession as a carrier of progression in the developing educational policy, on top of the association of his professional development with the educational development of the modern school, are addressed in greater detail. Resulting from this analytical approach, a specific pedagogic model is formed and presented. Its focus is placed on the expanded role that the modern educator is required to embody, while it lays out the conditions-criteria for the strong and effective implementation of it. The second part of this study presents the empirical research, which was conducted in thirteen representative districts of the thirteen selected administrative regions of Greece during the school year 2014-15. The survey data were obtained by the data collection with the questionnaire method in a sample of N=431 teachers of primary school education. The results of the study made the case for a professional development of our country’s teachers concentrated mostly in formal training courses leading to a certain certification, while the popular belief amongst the teachers being that the informal courses and professional self-renewal activities in particular are those that affect in a greater extent their professional development. The training needs of the teachers are mainly shaped in regard with the pedagogical issues of classroom management, counseling of students and cognitive content. This research also draws the distinction between the high level of a series of factors in educational quality and effectiveness and the relatively low standards of the Greek primary schools. Moreover, several of these factors, such as the cooperation within the members of the school community, the school’s organization and management, the moral-pedagogical role of the educator and the evaluation, statistically lend support to a significant correlation between the professional development of the teachers and the general educational development of the school. The outcomes of this research could be used for the instauration of a variety of professional development programs for teachers and development programs for schools that would contribute in the delivery of effective and quality education.

Στη μακρόχρονη ιστορία του εκπαιδευτικού επαγγέλματος το πρόσωπο του εκπαιδευτικού και κυρίως η ποιότητα του έργου του αποτέλεσαν αναμφισβήτητα καθοριστικά κριτήρια για την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης μέσα στο θεσμό του σχολείου. Τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με το ερευνητικό έργο πολλών επιστημόνων στον τομέα της εκπαιδευτικής ανάπτυξης και μεταρρύθμισης έχει προκύψει, ότι ο εκπαιδευτικός αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες για την εκπαιδευτική αλλαγή και βελτίωση του σχολείου. Ο εκπαιδευτικός καλείται πλέον να ασκήσει έναν διευρυμένο ρόλο μέσα στο πλαίσιο της σχολικής κοινότητας, ώστε να καθίσταται αποτελεσματικός προς όφελος όχι μόνο της μαθησιακής διαδικασίας, αλλά και της ευρύτερης λειτουργίας του σχολείου ως οργανισμού με στόχο την ανάπτυξη και την κοινωνικοποίηση των μελών του. Μέσα στο παραπάνω πλαίσιο, εντάσσεται ο σκοπός της παρούσας μελέτης, ο οποίος αφορά το γενικότερο προβληματισμό για το σύγχρονο ρόλο του εκπαιδευτικού, ως φορέα προώθησης αναπτυξιακής εκπαιδευτικής πολιτικής και τη δυνατότητα υιοθέτησης ενός παιδαγωγικού μοντέλου επαγγελματικής ανάπτυξης, που να περιγράφει τα ζητούμενα για την εποχή μας χαρακτηριστικά αποτελεσματικότητας και ποιότητας του έργου του. Για την επίτευξη του παραπάνω σκοπού, πραγματοποιείται θεωρητική διερεύνηση του ζητήματος της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών, της σχολικής ανάπτυξης και των παραγόντων που επιδρούν θετικά ή αρνητικά στη βελτίωση του σύγχρονου σχολείου. Εξετάζονται εκτενέστερα τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου εκπαιδευτικού, το σχολικό κλίμα και η συνεργατική κουλτούρα στο σχολείο, η παιδαγωγική διάσταση του ρόλου του εκπαιδευτικού, ζητήματα που αφορούν την οργάνωση και διοίκηση αλλά και την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στην εξέταση του διευρυμένου ρόλου του επαγγελματία εκπαιδευτικού ως φορέα προώθησης εκπαιδευτικής αναπτυξιακής πολιτικής, καθώς και η συσχέτιση της επαγγελματικής του ανάπτυξης με την παιδαγωγική ανάπτυξη του σύγχρονου σχολείου. Από την παραπάνω προσπάθεια προκύπτει η διαμόρφωση και παρουσίαση ενός παιδαγωγικού μοντέλου, στο οποίο εστιάζεται ο ζητούμενος διευρυμένος ρόλος του σύγχρονου εκπαιδευτικού και περιγράφονται οι απαιτούμενες προϋποθέσεις-κριτήρια για τη δυνατή και αποτελεσματική εφαρμογή του. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας παρουσιάζεται η εμπειρική έρευνα, η οποία διεξήχθη σε δεκατρείς αντιπροσωπευτικούς νομούς των δεκατριών επιλεγμένων διοικητικών περιφερειών της Ελλάδας, κατά το σχολικό έτος 2014-15. Τα δεδομένα της έρευνας προέκυψαν από συλλογή στοιχείων με τη μέθοδο του ερωτηματολογίου σε ένα δείγμα Ν=431 εκπαιδευτικών της Α/θμιας Εκπαίδευσης. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών της χώρας μας εστιάζεται κυρίως σε τυπικές επιμορφωτικές δράσεις που οδηγούν σε κάποια πιστοποίηση, ενώ οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι, κυρίως, οι άτυπες δράσεις και οι δράσεις επαγγελματικής αυτοανανέωσης είναι αυτές που επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό την επαγγελματική τους εξέλιξη. Οι επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών αφορούν, κυρίως, παιδαγωγικά ζητήματα διαχείρισης της τάξης, συμβουλευτικής των μαθητών και γνωστικού περιεχομένου. Η παρούσα έρευνα έδειξε, επίσης, ότι μια σειρά παραγόντων ποιοτικής και αποτελεσματικής εκπαίδευσης ισχύουν σε αρκετά υψηλό βαθμό για τα ελληνικά δεδομένα των σχολείων της Α/θμιας εκπαίδευσης. Επιπλέον, πολλοί από τους παραπάνω παράγοντες, όπως η συνεργασία των μελών της σχολικής κοινότητας, η οργάνωση και διοίκηση του σχολείου, ο παιδαγωγικός ρόλος του εκπαιδευτικού και η αξιολόγηση παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική συσχέτιση τόσο με την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, όσο και με τη γενικότερη παιδαγωγική ανάπτυξη του σχολείου. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία προγραμμάτων επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών και ανάπτυξης του σχολείου που θα συντελούσαν στην παροχή ποιοτικής και αποτελεσματικής εκπαίδευσης.