Η φυσική αγωγή των θηλέων στην ελληνική πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση από το 1834 έως το 1944

Abstract

The aim of this study was to document and study the historical progress of the girls’ Physical Education subject in the Greek educational system, from 1834, when it was first included in Primary schools, till the end of the World War II. As primary sources Laws, Decrees, Circulars, Ministerial Decisions, School Timetables and Curriculums, teacher manuals, functional regulations for schools, meeting records of the board of teachers’ and press publications of that time, were used. The study and analysis of data indicated that the woman’s position in the Greek society and the perceptions about the role of female gender had a strong influence on the education policy for females. As a result, the subject of Physical Education of girls followed a different course than that of boys, as far as the importance, the purpose, the context and the number of teaching hours is concerned. The girls’ Physical Education was placed within the margins of the prevailing perceptions generally disputing the necessity of female education. The lack of Primary schools for girls and the prohibition of boy – girl co-education resulted in the denial of a large number of girls to their right to education and therefore to physical exercise. Given that the girls’ Secondary Education was at the margin of the state’s concern, individuals took over the founding of schools for girls which functioned by internal rules, which led to the subject of Physical Education in some schools becoming a part of the curriculum, whereas in others not. The contribution of the Philekpedeftiki Etaireia in the girls’ Physical Education has been remarkable as it was the pioneer of the implementation of the course in its schools, progressing towards a number of innovative acts at a time that the teaching of Physical Education even in public schools for boys was poorly executed. In the end of the 19th century the changes in socio-economic conditions of the country affected the upgrading of girls’ Physical Education. Thus, until the middle of the 20th century, there is a state concern about girls’ Physical Education in publishing curriculum for girls’ schools, equating the teaching hours for both boys and girls and founding a new specialized type of school for the education of female gym trainers.

Σκοπός της εργασίας ήταν η καταγραφή και η μελέτη της ιστορικής εξέλιξης του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής στα κορίτσια στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, από το 1834, όταν θεσμοθετήθηκε η εισαγωγή του μαθήματος στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ως πρωτογενείς πηγές χρησιμοποιήθηκαν Νόμοι, Διατάγματα, Εγκύκλιοι, Υπουργικές Αποφάσεις, Ωρολόγια και Αναλυτικά Προγράμματα, εγχειρίδια διδακτικής, κανονισμοί λειτουργίας σχολείων, Πρακτικά συνεδριάσεων συλλόγου διδασκόντων, και δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής. Από την ανάλυση και επεξεργασία των πηγών προέκυψε ότι η θέση της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία και οι αντιλήψεις για τον ρόλο του γυναικείου φύλου επέδρασαν στη χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής του κράτους για τη μόρφωση των κοριτσιών και ως εκ τούτου για το μάθημα της Φυσικής Αγωγής το οποίο διαφοροποιήθηκε συγκριτικά με τα αγόρια ως προς τη σημασία, τον σκοπό, το περιεχόμενο και τον αριθμό ωρών διδασκαλίας. Η Φυσική Αγωγή των θηλέων εντάχθηκε στο γενικότερο πλαίσιο των επικρατουσών αντιλήψεων περί αμφισβήτησης της χρησιμότητας της μόρφωσης του γυναικείου φύλου. Η έλλειψη Δημοτικών σχολείων θηλέων και η απαγόρευση της συνεκπαίδευσης με τα αγόρια, είχαν ως συνέπεια την αποχή ενός μεγάλου αριθμού των κοριτσιών από το δικαίωμα της εκπαίδευσης και ως εκ τούτου από τη σωματική άσκηση. Καθώς το κράτος δεν μερίμνησε για τη Μέση Εκπαίδευση των κοριτσιών, ιδιώτες ανέλαβαν την πρωτοβουλία σύστασης σχολείων – παρθεναγωγείων, τα οποία λειτουργούσαν με εσωτερικούς κανονισμούς, με αποτέλεσμα το μάθημα της Φυσικής Αγωγής σε άλλα να διδασκόταν και σε άλλα όχι. Ιδιαίτερη ήταν η συμβολή της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στην εξέλιξη της Φυσικής Αγωγής των θηλέων, καθώς υπήρξε ο πρόδρομος της εισαγωγής του μαθήματος στα Παρθεναγωγεία με καινοτόμα προγράμματα, σε μια εποχή όταν η διδασκαλία του μαθήματος ακόμη και στα σχολεία αρρένων γινόταν πλημμελώς. Στα τέλη του 19ου αιώνα οι αλλαγές στις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες της χώρας επέδρασαν και στην αναβάθμιση του μαθήματος στα κορίτσια. Έτσι, μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα παρατηρείται κρατικό ενδιαφέρον για τη σχολική γυμναστική των κοριτσιών με την έκδοση αναλυτικών προγραμμάτων που αφορούν και στα σχολεία θηλέων, με την εξίσωση των ωρών διδασκαλίας σε αγόρια και κορίτσια και με την παροχή εκπαίδευσης στις υποψήφιες καθηγήτριες Φυσικής Αγωγής.