Κείμενα και λόγοι για τα αρχαία ελληνικά στην εκπαίδευση: τομές και αναδιπλώσεις σε θεσμικό πλαίσιο: (1976-2005)

Abstract

The discourses for antiquity do not appear unified but they depend on how the national and social identity are qualified. The focal point of the relevant discourses is the ancient Greek language, the articulations of which compose competing truths that seek the hegemony. The Regime change -the period of modern Greek history since the fall of the Junta of the Colonels in 1974 and the change of the regime into a parliamentary democracy- is the period when the aforementioned truths find political expression and are reflected in institutional writings and oral texts linked to educational policy. The research and thematic analysis of representative institutional texts reveal the dominant and alternative truths which set up around the subject through the detection of meaning patterns linked to research questions. Pattern detection does not lead to the conclusion that the discourses remain stable. Instead, the context’s changes shift from patterns or even regression and show the discourses’ and identities’ fluidity. These changes in the case of the articulations for antiquity are more pronounced in specific periods. There are two main competing fields within which the discourses for antiquity are expressed: the field of tradition and the field of dynamic growth and progress. The long-term connection between nation and ancient Greek past, results in the domination of the traditional discourse even when the circumstances reinforce the expression of alternative discourses. The greater fluidity of progressive articulations for antiquity prevents them from long term stagnation. The discourses for antiquity affect the structures of Ancient Greek teaching whose dominant identity is formed by the discourse of tradition. Changes towards more holistic approaches are not at the center of the negotiation since the course is independently characterized as valuable. The pressure from the other curriculum courses and the European educational policy threats the philologists’ professional identity and results in regression.

Οι λόγοι (discourses) για την αρχαιότητα δεν παρουσιάζονται ενιαίοι, αλλά εξαρτώνται από το πώς προσδιορίζεται η εθνική, αλλά και η κοινωνική ταυτότητα. Κομβικό σημείο των σχετικών λόγων είναι η Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, οι συναρθρώσεις της οποίας συγκροτούν ανταγωνιστικές μεταξύ τους αλήθειες που επιδιώκουν την ηγεμονία. Η μεταπολίτευση είναι η περίοδος κατά την οποία οι παραπάνω «αλήθειες» βρίσκουν πολιτική έκφραση και αποτυπώνονται σε θεσμικά γραπτά και προφορικά κείμενα που συνδέονται με την εκπαιδευτική πολιτική. Η έρευνα και η θεματική ανάλυση αντιπροσωπευτικών θεσμικών κειμένων αποκαλύπτει την κυρίαρχη, αλλά και τις εναλλακτικές «αλήθειες» που συγκροτούνται γύρω από το θέμα μέσα από την ανίχνευση μοτίβων νοήματος που συνδέονται με κομβικά σημεία. Ο εντοπισμός μοτίβων δεν οδηγεί στο συμπέρασμα πως οι λόγοι παραμένουν σταθεροί. Αντίθετα, οι αλλαγές του πλαισίου οδηγούν σε μετατοπίσεις από τα μοτίβα ή και σε αναδιπλώσεις που αναδεικνύουν τη ρευστότητα των λόγων και των ταυτοτήτων. Οι μεταβολές αυτές στην περίπτωση των συναρθρώσεων για την αρχαιότητα είναι εντονότερες σε συγκεκριμένες χρονικές τομές. Δύο είναι τα κυρίαρχα ανταγωνιστικά πεδία εντός του οποίου εκφέρονται οι λόγοι για την αρχαιότητα: το πεδίο της παράδοσης και το πεδίο της δυναμικής ανάπτυξης και της προόδου. Ο προσδιορισμός για μεγάλο χρονικό διάστημα του έθνους σε σχέση με το αρχαίο παρελθόν έχει ως αποτέλεσμα την κυριαρχία του λόγου της παράδοσης ακόμα και όταν οι συγκυρίες ευνοούν την έκφραση προοδευτικών λόγων. Η μεγαλύτερη ρευστότητα άλλωστε των προοδευτικών συναρθρώσεων εμποδίζει την καθήλωσή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι λόγοι για την αρχαιότητα επηρεάζουν τις συναρθρώσεις για το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών η κυρίαρχη ταυτότητα του οποίου συγκροτείται από τον λόγο της παράδοσης. Οι μεταβολές προς την κατεύθυνση πιο ολιστικών προσεγγίσεων δεν τίθενται στο κέντρο της διαπραγμάτευσης, αφού το μάθημα προσδιορίζεται ως ιδιαίτερης αξίας αυτοτελώς. Οι πιέσεις από τα άλλα μαθήματα του ωρολογίου προγράμματος και από την ανάγκη εναρμόνισης με την ευρωπαϊκή εκπαιδευτική πολιτική βιώνονται ως απειλές για την επαγγελματική ταυτότητα των φιλολόγων και οδηγούν σε αναδιπλώσεις.