Η σχέση των δύο φύλων στο μυθιστορηματικό και θεατρικό έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου

Abstract

Xenopoulos' rich writing career bequeathed a great legacy to the scholar of his work. The purpose of this dissertation is to correlate his recognized novels and dramas, which in the past were examined in isolation, with a new dimension and perspective, both at the level of thematic analysis, as well as methodological approach. His novels that are examined (Anadyomeni, Laura, Red Rock, Aphrodite, Secret Engagements, The World and Kosmas, Tereza Varma Dakosta) and his plays (The Third, Rachel, Saturday of the Souls, Students, Pepromena, Anieza, Popolaros) are analyzed towards shaping the relationships of the two sexes, focusing on the social and erotic problematic. In particular, we examine issues such as marriage, dowry, honor and its defense, adultery, love in all its forms, incest, the suicide of a lover, the father-daughter relationship and the mother-son relationship, the prostitution of the daughter with the mother's encouragement in the lower classes for reasons of financial need, the physical and mental matching of lovers, the obstacles and differences that make it difficult for love to succeed. The methodology that is followed is a combination of the hermeneutic and the sociocritical method. Thus all the above mentioned aspects of the relationship between the two sexes are studied in the light of the notions of gender and dipoles such as man-woman, power-submission, nature-culture, public-domestic sphere, as they are formed in the male-dominated society of the late nineteenth century and early twentieth century. At the same time, the approach of the novels and the plays is connected with the personal feelings, experiences, values and personal positions of the author who has been the rapporteur of innovations in both literature and theater, especially since his writing production was continued until the end of his life. Finally we come to the conclusion that Xenopoulos' conciliatory disposition and moderate character did not allow him to dare a deep and subversive cut in approaching basic social issues. He remained faithful and consistent in his basic belief that the erotic instinct determines human life and he portrayed with great sympathy and affection the woman whose whole existence was inspired by love and he captured the conquest of happiness that only love guarantees.

Η πλούσια συγγραφική δράση του Ξενόπουλου άφησε μια σπουδαία παρακαταθήκη για τον μελετητή του έργου του. Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι να συσχετίσει αναγνωρισμένα μυθιστορήματα και θεατρικά έργα του Ξενόπουλου, που στις μέχρι τώρα διατριβές εξετάζονταν ξεχωριστά, με μια νέα διάσταση και προοπτική, τόσο από άποψη θεματικής, όσο και μεθοδολογικής προσέγγισης, ώστε να καλυφθεί το υπάρχον ερευνητικό κενό. Τα μελετώμενα μυθιστορήματά του (Αναδυομένη, Λάουρα, Κόκκινος Βράχος, Αφροδίτη, Μυστικοί Αρραβώνες, Ο Κόσμος κι ο Κοσμάς, Τερέζα Βάρμα Δακόστα) και τα θεατρικά του έργα (Ο Τρίτος, Ραχήλ, Ψυχοσάββατο, Φοιτηταί, Πεπρωμένα, Ανιέζα, Ποπολάρος) εξετάζονται ως προς τη διαμόρφωση των σχέσεων των δυο φύλων, εστιάζοντας στην κοινωνική και ερωτική προβληματική. Ειδικότερα, αναλύονται ζητήματα, όπως ο γάμος, η προίκα, η τιμή και η προάσπισή της, η μοιχεία, ο έρωτας σε όλες του τις εκφάνσεις, η αιμομιξία, η αυτοχειρία του ερωτευμένου, οι σχέσεις πατέρα κόρης και μητέρας γιου, η εκπόρνευση της κόρης με την παρότρυνση της μητέρας στα κατώτερα στρώματα για λόγους οικονομικής ανάγκης, το σωματικό και ψυχικό ταίριασμα των ερωτευμένων, τα εμπόδια κι οι διαφορές που δυσκολεύουν την ευόδωση του έρωτα. Η μεθοδολογία που ακολουθείται είναι ένας συνδυασμός της ερμηνευτικής και της κοινωνιοκριτικής μεθόδου. Έτσι, όλες οι προαναφερθείσες πτυχές των σχέσεων των δυο φύλων μελετώνται υπό το πρίσμα των εννοιολογήσεων του κοινωνικού φύλου και του δίπολου άνδρας-γυναίκα, εξουσία-υποταγή, φύση-πολιτισμός, δημόσια-οικιακή σφαίρα, όπως διαμορφώνονται στην ανδροκρατική κοινωνία του τέλους του δέκατου ένατου και των αρχών του εικοστού αιώνα. Παράλληλα, η προσέγγιση των έργων εξετάζεται, όπου χρειάζεται, και σε συνδυασμό με τα προσωπικά βιώματα, τις εμπειρίες, τις αξίες και τις προσωπικές θέσεις του συγγραφέα που υπήρξε εισηγητής καινοτομιών τόσο στη λογοτεχνία, όσο και στο θέατρο, καθώς η συγγραφική του παραγωγή διήρκησε όλη του τη ζωή. Συμπερασματικά από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι η συμφιλιωτική διάθεση και ο μετριοπαθής χαρακτήρας του Ξενόπουλου δεν του επέτρεψαν να τολμήσει μια βαθιά και ανατρεπτική τομή στην προσέγγιση των βασικών κοινωνικών ζητημάτων. Παρέμεινε, όμως πιστός και συνεπής στη βασική του πεποίθηση ότι το ερωτικό ένστικτο καθορίζει την ανθρώπινη ζωή και αποτύπωσε με μεγάλη συμπάθεια και στοργή τη γυναίκα που όλη της η ύπαρξη διαπνεόταν από τον έρωτα και την κατάκτηση της ευτυχίας που μόνο αυτός εγγυάται.