Η συμβολή των νέων μέσων επικοινωνίας στην εξέλιξη των σύγχρονων κοινωνικών κινημάτων

Abstract

Given that the history of the public sphere is mostly a history of "mediation", meaning that through the passage of time and the evolution of societies, the public sphere gradually passes from the institution of the community to the institution of the media, it is concluded that new media are today an integral part of the formation and management of collective behavior and action. Therefore, the aim of the present research is to understand and interpret a specific social media, namely Twitter, as an alternative platform for political discussion, fermentation and action. In order to examine the above, the murder of Pavlos Fyssas is used as case study, for the following research question: “Is there a relationship between social media use and citizens’ degree of participation in forms of collective and cinematic action, and if so, how?” To investigate the questions that arise, the research gradually led to the adoption of the methodological practice, which in the field of social sciences is known as "triangulation" of the research method. In order to achieve the triangulation, the following research tools were used: (a) structured questionnaire, (b) analysis of texts (tweets) through Critical Discourse Analysis and (c) semi-structured in-depth interviews. The results confirm the fact that the history of the public sphere is basically a history of "mediation". New media give citizens who maintain active accounts the opportunity to engage and intervene in public debate, acting as the modern alternative to the public sphere. Specifically in the field of collective and cinematic action, the dynamics of new media are confirmed. The results record significant correlations between dependent (social media use) and independent variable (participation in collective actions and cinematic practices). However, it turns out that qualitative, rather than quantitative criteria affect the involvement of users in the public sphere. The instrumental nature of social media is confirmed, as they are often used by demonstrators as a tool to organize, coordinate and disseminate their actions. Nevertheless, an approach that focuses exclusively on the instrumental nature of the new media is considered as incomplete. New media play at the same time a motivating role, acting as recruiting tools, amplifiers and accelerators of collective actions. Finally, the results suggest that it is not uncommon for media to function as alternative forms of digital action and disobedience, referring mainly to the phenomenon of "hacktivism".

Δεδομένου ότι η ιστορία της δημόσιας σφαίρας είναι επί το πλείστον μια ιστορία «μεσοποίησης», εννοώντας ότι με την πάροδο των χρόνων και την εξέλιξη των κοινωνιών, η δημόσια σφαίρα περνάει σταδιακά από το θεσμό της κοινότητας στον θεσμό των ΜΜΕ, συμπεραίνεται ότι τα νέα μέσα αποτελούν σήμερα αναπόσπαστο κομμάτι διαμόρφωσης αλλά και διαχείρισης του συλλογικού. Κατόπιν τούτου, ζητούμενο στην παρούσα έρευνα είναι η κατανόηση και η ερμηνεία ενός συγκεκριμένου μέσου κοινωνικής δικτύωσης, ήτοι Twitter, ως μια εναλλακτική πλατφόρμα πολιτικής συζήτησης, ζύμωσης και δράσης. Προκειμένου να διερευνηθούν τα ανωτέρω το γεγονός της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα χρησιμοποιείται ως μελέτη περίπτωσης, επιχειρώντας να δοθούν απαντήσεις στο κάτωθι ερευνητικό ερώτημα: «Υπάρχει σχέση μεταξύ της ενασχόλησης των πολιτών με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και του βαθμού συμμετοχής τους σε μορφές συλλογικής και κινηματικής δράσης, και αν ναι, πως εξηγείται η σχέση αυτή;» Προκειμένου να διερευνηθούν τα ερωτήματα που ανακύπτουν η έρευνα σταδιακά οδηγήθηκε στην υιοθέτηση της μεθοδολογικής πρακτικής, η οποία στον χώρο των κοινωνικών επιστημών χαρακτηρίζεται ως «τριγωνισμός» ή «τριγωνοποίηση» της ερευνητικής μεθόδου. Προκειμένου να επιτευχθεί ο τριγωνισμός έγινε αξιοποίηση των κάτωθι ερευνητικών εργαλείων: (α) δομημένα ερωτηματολόγια, (β) ανάλυση κειμένων (tweets) δια μέσω της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου και (γ) ημι-δομημένες εις-βάθος συνεντεύξεις. Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι η ιστορία της δημόσιας σφαίρας είναι κατά βάση μια ιστορία «μεσοποίησης». Τα νέα μέσα επικοινωνίας δίνουν τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη που διατηρεί ενεργό λογαριασμό να εμπλακεί και να παρέμβει στο δημόσιο διάλογο, λειτουργώντας έτσι ως την σύγχρονη εναλλακτική της δημόσιας σφαίρας. Στο πεδίο της συλλογικής και κινηματικής δράσης επιβεβαιώνεται η δυναμική των νέων μέσων, καθώς τα αποτελέσματα καταγράφουν σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ εξαρτημένης (ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) και ανεξάρτητης μεταβλητής (συμμετοχή σε συλλογικές δράσεις και κινηματικές πρακτικές). Μόλα ταύτα, προκύπτει ότι ποιοτικά, και όχι ποσοτικά κριτήρια επηρεάζουν την εμπλοκή των χρηστών στη δημόσια σφαίρα. Εν συνεχεία, επιβεβαιώνεται ο εργαλειακός χαρακτήρας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς συχνά χρησιμοποιούνται από τους κινηματίες ως εργαλείο οργάνωσης, συντονισμού και διάδοσης των δράσεών τους. Παρ΄ όλα αυτά, μια προσέγγιση που εστιάζει αποκλειστικά στον εργαλειακό χαρακτήρα των νέων μέσων κρίνεται ελλιπής. Τα νέα μέσα έχουν ταυτόχρονα παρακινητικό χαρακτήρα, δρώντας ως εργαλείο στρατολόγησης, καθώς και ως ενισχυτές και επιταχυντές συλλογικών δράσεων. Τέλος, τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν ότι δεν είναι λίγες οι φορές που τα νέα μέσα λειτουργούν ως εναλλακτική μορφή ψηφιακής δράσης και ανυπακοής, αναφερόμενη κυρίως στο φαινόμενο του ψηφιακού «χακτιβισμού».