Η χρήση του λεξικού για τη διδασκαλία της μητρικής γλώσσας και η συμβολή του στην καλλιέργεια της γλωσσικής έκφρασης

Abstract

Τhe incorporation and use of the dictionary in the language course constitutes a necessary and useful activity in the field of language didactics providing, in this way, to the students the possibility to introduce themselves to a searching method and an autonomous search. The goal of this paper is to examine, both in theoretical and empirical level, the importance of using dictionaries by Primary Education students. In the theoretical part, it is examined the necessity of dictionary use at school and at home, turning to advantage the Greek and international bibliography pertaining to dictionaries and their use. In the empirical part, there are presented the findings of two studies that were performed by using three questionnaires. The main goal of the studies was to detect the tendencies, the points of view and the behavior of students and educators of our country as far as it concerns the use of dictionaries, the teaching of strategies of using them, as well as their contribution to the cultivation of language expression and the enrichment of the vocabulary of the mother tongue, before and after the incorporation of two dictionaries of the Organization of Publishing Text Books (O.E.D.B.) in Primary Education. Finally, there are cited the conclusions that arose from the two researches and there are formed some proposals regarding the effective use of dictionaries inside and outside the educational environment. The analysis of the survey data revealed the following: -The possession of a dictionary by primary school students and teachers is a fact. A significant number of students have more than one language dictionary. -Students largely use the dictionary more at home, while using it at school is not sufficient. -It seems that, despite the introduction of the dictionary into the school, the conditions that inhibit its use in the classroom have not changed. -There was a significant preference for the sample of students in using the dictionary for receptive reasons, and in particular for finding the meaning of words. -Both pupils and primary school teachers believe that using the dictionary helps them to enrich their vocabulary and cultivate their linguistic expression. -Primary education teachers appear to be teaching a great deal of vocabulary use strategies. The effectiveness, however, of incorporating the dictionary in the teaching procedure relies on a big extent to the educator’s initiative. He/she must encourage the student to creatively exploit the dictionary.

Η ένταξη και η χρήση του λεξικού στο γλωσσικό μάθημα συνιστούν μια απαραίτητη και χρήσιμη δραστηριότητα στο πεδίο της διδακτικής των γλωσσών, η οποία παρέχει στους μαθητές τη δυνατότητα να μυηθούν στην ερευνητική μέθοδο και στην αυτόνομη αναζήτηση. Αντικείμενο της παρούσας μελέτης αποτελεί η διερεύνηση, σε θεωρητικό και εμπειρικό επίπεδο, της σπουδαιότητας χρήσης του λεξικού από μαθητές της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Στο θεωρητικό μέρος, εξετάζεται η αναγκαιότητα χρήσης του λεξικού στο σχολείο και στο σπίτι, με αξιοποίηση της σχετικής ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας. Στο εμπειρικό μέρος παρουσιάζονται τα ευρήματα δύο ερευνών, που διεξήχθησαν μέσω τριών ερωτηματολογίων. Κύριος στόχος των ερευνών ήταν να ανιχνευτούν οι στάσεις, οι απόψεις και οι συμπεριφορές μαθητών και εκπαιδευτικών της Ελλάδας σε ό,τι αφορά στη χρήση των λεξικών, στη διδασκαλία στρατηγικών χρήσης αυτών και στη συμβολή τους στην καλλιέργεια της γλωσσικής έκφρασης των μαθητών, πριν και μετά την ένταξη των δύο λεξικών του Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (Ο.Ε.Δ.Β.) στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Στο τέλος, παρατίθενται τα πορίσματα που προέκυψαν από τις δύο έρευνες και διατυπώνονται προτάσεις αναφορικά με την αποτελεσματική χρήση των λεξικών μέσα και έξω από το εκπαιδευτικό σχολικό περιβάλλον. Βάσει των δεδομένων των ερευνών διαπιστώθηκαν τα παρακάτω: -Η κατοχή λεξικού από τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης είναι γεγονός. Ένας σημαντικός δε αριθμός μαθητών διαθέτει περισσότερα από ένα γλωσσικά λεξικά. - Οι μαθητές σε μεγάλο ποσοστό χρησιμοποιούν το λεξικό περισσότερο στο σπίτι, ενώ η χρήση του στο σχολείο δεν γίνεται σε ικανοποιητικό βαθμό. -Φαίνεται ότι, παρά την εισαγωγή του λεξικού στο σχολείο, δεν έχουν διαφοροποιηθεί οι συνθήκες που αναστέλλουν τη χρήση του μέσα στην τάξη. -Διαπιστώθηκε σημαντική προτίμηση του δείγματος των μαθητών στη χρήση λεξικού για προσληπτικούς λόγους και κυρίως για την εύρεση της σημασίας των λέξεων. -Τόσο οι μαθητές όσο και οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι η χρήση του λεξικού τούς βοηθάει να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους και να καλλιεργήσουν τη γλωσσική τους έκφραση. -Οι εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης φαίνεται ότι διδάσκουν στρατηγικές χρήσης του λεξικού. Η αποτελεσματικότητα, βέβαια, της ένταξης του λεξικού στη διδακτική διαδικασία έγκειται σε μεγάλο βαθμό και στην πρωτοβουλία του κάθε εκπαιδευτικού, ο οποίος πρέπει να ενθαρρύνει τον μαθητή στη δημιουργική αξιοποίησή του.