Ανάδειξη, οργάνωση και ενεργοποίηση των τοπικών πόρων στο πλαίσιο του συμμετοχικού και πολιτιστικού τουρισμού: το παράδειγμα της Θεσσαλίας

Abstract

The systematic adoption of the conventional mass tourism model by many geographical tourist destinations, combined with the rapid postwar growth of tourist activity worldwide, has undoubtedly contributed to their economic growth. However, it has also caused serious negative effects on the natural, social and cultural environment, mainly due to the high seasonality of the phenomenon and the uncontrolled accumulation of tourist activity. These effects, which have contributed to the gradual deterioration and degradation of the tourism product, have led to the diversification of tourism demand and the search for a new tourism product, based more on local and cultural values and directly related to the rest sectors of economy, environment and society in general. The search for the desired restructuring of the tourism product can be integrated into the territorial approach of development, which focuses on the competitiveness and attractiveness of a place in the construction and promotion of its territorial resources. In this case, the entire restructuring process is based on a methodological process of identifying, organizing and activating local specific resources, which can lead to the building of a participatory and cultural product with strong local ties, while attracting tourists seeking alternative tourism activities. The functionality of this framework requires the existence of central management coordination, flexible supporting infrastructures and initiatives, as well as the planning of innovative participatory and cultural tourist activities. The driving force behind the system of linking resources and tourist activities is the active involvement of the local community. Aim of the thesis is to present an integrated methodology through the example of Thessaly, to identify and highlight the resources of the cultural environment and to ensure the proper working conditions for participatory and cultural tourism. In essence, a functional framework is sought for the activation of specific tangible and intangible resources as goods and services, which can ensure distinctiveness in the final tourism product offered by a place.

Η συστηματική υιοθέτηση του συμβατικού μοντέλου μαζικού τουρισμού από πολλούς γεωγραφικούς τουριστικούς προορισμούς, σε συνδυασμό με την αλματώδη μεταπολεμική ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας διεθνώς, συνέβαλε αναμφισβήτητα στην οικονομική τους ανάπτυξη. Προκάλεσε όμως παράλληλα, σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον, κυρίως λόγω της έντονης εποχικότητας του φαινομένου και της ανεξέλεγκτης συσσώρευσης της τουριστικής δραστηριότητας. Οι επιπτώσεις αυτές, οι οποίες συντέλεσαν στη βαθμιαία αλλοίωση και υποβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, οδήγησαν στη διαφοροποίηση της τουριστικής ζήτησης και στην αναζήτηση ενός νέου τουριστικού προϊόντος, που θα βασίζεται περισσότερο στις τοπικές και πολιτιστικές αξίες και θα συνδέεται άμεσα με τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας, του περιβάλλοντος και της κοινωνίας γενικότερα. Η αναζήτηση της επιθυμητής αναδιάρθρωσης του τουριστικού προϊόντος μπορεί να ενταχθεί στην εδαφική προσέγγιση της ανάπτυξης, η οποία επικεντρώνει την ανταγωνιστικότητα και την ελκυστικότητα ενός τόπου στην κατασκευή και ανάδειξη των εδαφικών πόρων του. Στην περίπτωση αυτή, η όλη διαδικασία αναδιάρθρωσης βασίζεται σε μία μεθοδολογική διαδικασία εντοπισμού, οργάνωσης και ενεργοποίησης των τοπικών ιδιότυπων πόρων, που μπορεί να οδηγήσει στην οικοδόμηση ενός συμμετοχικού και πολιτιστικού προϊόντος με ισχυρούς τοπικούς δεσμούς, προσελκύοντας ταυτόχρονα τουρίστες με αναζητήσεις δραστηριοτήτων εναλλακτικού τουρισμού. Η λειτουργικότητα του πλαισίου αυτού προϋποθέτει την ύπαρξη ενός κεντρικού συντονισμού διαχείρισης, ευέλικτες υποστηρικτικές υποδομές και πρωτοβουλίες, καθώς και τον σχεδιασμό καινοτόμων δραστηριοτήτων συμμετοχικού και πολιτιστικού τουρισμού. Κινητήριος δύναμη του συστήματος σύνδεσης πόρων και τουριστικών δραστηριοτήτων είναι η ενεργή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας. Σκοπός της διδακτορικής διατριβής είναι να παρουσιάσει μία ολοκληρωμένη μεθοδολογία μέσα από το παράδειγμα της Θεσσαλίας για τον εντοπισμό και ανάδειξη των πόρων του πολιτιστικού περιβάλλοντος, αλλά και την εξασφάλιση των κατάλληλων συνθηκών λειτουργίας του συμμετοχικού και πολιτιστικού τουρισμού. Ουσιαστικά, αναζητείται ένα λειτουργικό πλαίσιο για την ενεργοποίηση των υλικών και άυλων ιδιότυπων πόρων ως αγαθά και υπηρεσίες, τα οποία μπορούν να εξασφαλίσουν διακριτότητα στο τελικό τουριστικό προϊόν που προσφέρει ένας τόπος.