Κοινωνική καινοτομία στην τοπική διακυβέρνηση: η ελληνική περίπτωση τραπεζών χρόνου

Abstract

The complexities and the unprecedented strain caused by modern socio-economic challenges create a demanding context for local governments. Social innovation, stems out of other forms of innovation as a promising way to provide immediate and permanent solutions to such wicked problems, and since 2012 has gained more space and appreciation in the spheres of society, science and policy. How local governments make use of social innovation, until today, constitutes an emergent field of scientific research. This thesis, in order to elucidate the unchartered field of social innovation in local governance, the sustainability traits of socially innovative schemes and the transformative aspects of social innovation, studies empirically the Greek Time Banks, during the period, 2013-2016. The Greek field of timebanking, during this time, was formed by two niches, the Public or Funded one, where Time Banks functioned through the cooperation of Municipalities and Non Governmental Organizations, and the Grassroots niche, that comprised self-funded and self-organized initiatives of non-formal social groups. Initially, this study explores whether the Greek case of timebanking can be referred to as a form of social innovation, based on a definition that assesses innovative initiatives according to their content, governance and empowerment attributes. Following that, it investigates the patterns of governance existent within the Time Banks and among the local partnerships, and traces the factors that contributed to their high variety. Finally, it determines the sustainability traits of greek Time Banks under the theoretical spectrum of Transformative Social Innovation and it examines the particular role of Local Governments in it. The purpose of this research is exploratory and it is mainly based on the qualitative paradigm. Albeit, it combines qualitative data collection and assessment methods such as field research and in-depth study of multiple cases, in order to depict and understand different meanings, with quantitative techniques, with a view to detecting the demographic elements of the Greek field of timebanking and discerning the dominant perceptions of the main actors on key issues.

Η πολύπλοκη φύση και η πρωτόγνωρη ένταση των σύγχρονων οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων δημιουργούν ένα απαιτητικό πλαίσιο εργασίας για τους οργανισμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η κοινωνική καινοτομία είναι μια ιδιαίτερη μορφή καινοτομίας που προβάλλεται για την ικανότητά της να δώσει άμεσες και ουσιαστικές λύσεις σε ανεπίλυτα προβλήματα, ενώ κατακτά ολοένα και περισσότερο χώρο, τόσο στην σφαίρα της κοινωνίας, όσο και στις σφαίρες των επιστημών και της πολιτικής. Η αξιοποίησή της από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης συνιστά μέχρι σήμερα ένα «υπό διαμόρφωση αντικείμενο έρευνας». Η διατριβή, έχοντας ως σκοπό να διαφωτίσει περισσότερο αυτό το αχαρτογράφητο πεδίο, την κοινωνική καινοτομία στην τοπική διακυβέρνηση, τις συνθήκες βιωσιμότητας και τη μετασχηματιστική της διάσταση, μελετά εμπειρικά την ελληνική περίπτωση ανάπτυξης και λειτουργίας Τραπεζών Χρόνου, την περίοδο 2013-2016. Το ελληνικό πεδίο τραπεζικής χρόνου, την περίοδο αυτή αποτελούνταν από δύο θύλακες, τον Χρηματοδοτούμενο, στο πλαίσιο του οποίου λειτούργησαν Τράπεζες Χρόνου μέσα από συμπράξεις Δήμων και Μη-Κυβερνητικών Οργανώσεων, και τον Κινηματικό θύλακα, ο οποίος περιελάμβανε εγχειρήματα άτυπων ομάδων πολιτών. Καταρχάς ελέγχεται εμπειρικά αν η ελληνική περίπτωση τραπεζικής χρόνου μπορεί να θεωρηθεί ως μια μορφή κοινωνικής καινοτομίας, στη βάση ενός ορισμού με τρεις διαστάσεις, το περιεχόμενο, τη διαδικασία και την ενδυνάμωση. Στη συνέχεια η διατριβή διερευνά τα πρότυπα διακυβέρνησης που αναπτύχθηκαν τόσο στο εσωτερικό των εγχειρημάτων Τραπεζών Χρόνου, όσο και ανάμεσα στους εταίρους των τοπικών συμπράξεων, και εντοπίζει τους παράγοντες που συνέβαλαν στην υψηλή τους ποικιλότητα. Τέλος, εξετάζονται οι συνθήκες βιωσιμότητας των ελληνικών Τραπεζών Χρόνου μέσα από το πρίσμα της θεωρίας για τη μετασχηματίζουσα κοινωνική καινοτομία και ο ιδιαίτερος ρόλος των Δήμων. Για την επίτευξη του ερευνητικού σκοπού της διατριβής επιλέχθηκε η διερευνητική προσέγγιση αξιοποιώντας κυρίως μεθόδους από το Ποιοτικό Παράδειγμα, όπως έρευνα πεδίου και σε βάθος μελέτη πολλαπλών περιπτώσεων, οι οποίες συνδυάστηκαν με τεχνικές ερωτηματολογίου για την αποτύπωση των δημογραφικών χαρακτηριστικών του πεδίου και των τάσεων των αντιλήψεων των βασικότερων συντελεστών.