Η ενδικοφανής προσφυγή ως μορφή εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών στην φορολογική νομοθεσία

Abstract

The fiscal crisis in Greece has exacerbated the already existing need to the acceleration of Administrative Proceedings and the recovery of stagnant public revenue through it. Therefore, in this context, our country undertook the obligation to establish with the new Tax Code of Procedure (Law 4174/2013) a mandatory administrative procedure for the settlement of tax disputes. This general introduction of the institution of obligatory administrative appeal in the context of tax transactions, even removing any previous alternative means of effective legal redress, and the assignment to the Tax Administration of the unprecedented role of quasi-judicial function is the subject of this thesis. This thesis seeks to identify, analyze and ultimately pose the points of difference in this administrative litigation, compared to the other obligatory administrative appeals, taking into account the specific provisions providing for its conduct and regulating the procedural, substantive and procedural aspects of the proceedings, its issues, the circumstances in which it was enacted and the legislator's will. And all this, of course, in the light of Tax Law, a sui generis branch of Administrative Law, which presents several differences both in matters of substantive and procedural content and in matters of interpretation, differences which have as a springboard the constitutional principles of legality and certainty of taxation, the non-retroactive effect of tax provisions, tax justice, as well as EU and International Tax Law provisions. Bearing in mind that obligatory administrative appeal is generally applicable to Administrative Law, so much so in the substantive part, as the decision of the appellate administrative body on the obligatory administrative appeal is the final administrative act expressing the final position of the Administration, as well as in the procedural, where an administrative appeal is a prerequisite for the admissibility of an [judicial] appeal, the study of the administrative litigation shall be divided accordingly. Thus, the first part of the thesis examines the litigious recourse to the substantive law (e.g. subjective and objective conditions of exercise, transferable and suspensive effect, burden of proof, administrative obligation to inform, right to be heard, obligation to state reasons), the second is the relationship between obligatory administrative appeal and [judicial] appeal (e.g. constitutionality of compulsory status, procedural issues of appeal, points of dispute with administrative litigation). The following is an assessment of the performance of the relevant appellate administrative body (Dispute Resolution Directorate), with suggestions for improvement of its functioning, proposals for interpretation of applicable law and proposals de lege ferenda. Finally, the thesis concludes with a summary listing of the main positions of the writer on the subject under investigation.

H δημοσιονομική κρίση που ενέσκηψε στην Ελλάδα γιγάντωσε την ήδη υφιστάμενη ανάγκη για επιτάχυνση στην απονομή της Διοικητικής Δικαιοσύνης και τη μέσω αυτής είσπραξη των λιμναζόντων δημοσίων εσόδων. Στα πλαίσια, λοιπόν, αυτά η χώρα μας ανέλαβε την υποχρέωση καθιέρωσης με το νέο Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (Ν. 4174/2013) μιας υποχρεωτικής διοικητικής διαδικασίας επίλυσης φορολογικών διαφορών. Αυτή η εισαγωγή σε γενική κλίμακα του θεσμού της ενδικοφανούς προσφυγής στα πλαίσια των φορολογικών πράξεων, καταργώντας μάλιστα κάθε προηγούμενο εναλλακτικό τρόπο επίλυσης διαφορών, και η ανάθεση στη Φορολογική Διοίκηση του πρωτόγνωρου ρόλου της οιονεί δικαστικής διοικητικής λειτουργίας αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας διατριβής. Η παρούσα διατριβή επιχειρεί να εντοπίσει, να αναλύσει και εν τέλει να λάβει θέση επί των σημείων διαφοροποίησης της συγκεκριμένης ενδικοφανούς διαδικασίας, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ενδικοφανείς προσφυγές, λαμβάνοντας υπόψιν τις ειδικές διατάξεις που προβλέπουν την άσκησή της και ρυθμίζουν τα διαδικαστικά, ουσιαστικά και δικονομικά της ζητήματα, τις περιστάσεις μέσα από τις οποίες προέκυψε η θέσπισή της και τη βούληση του νομοθέτη. Και όλα αυτά βέβαια υπό το πρίσμα του φορολογικού δικαίου, ενός sui generis κλάδου του διοικητικού δικαίου, που παρουσιάζει αρκετές διαφοροποιήσεις τόσο σε ζητήματα ουσιαστικού και δικονομικού περιεχομένου όσο και σε θέματα ερμηνείας, διαφοροποιήσεις που έχουν ως εφαλτήριο τις συνταγματικές αρχές της νομιμότητας και βεβαιότητας του φόρου, της μη αναδρομικής ισχύος των φορολογικών διατάξεων, της φορολογικής δικαιοσύνης, αλλά και τις ρυθμίσεις του ενωσιακού και διεθνούς φορολογικού δικαίου. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ενδικοφανής προσφυγή διατρέχει συνολικά το διοικητικό δίκαιο, τόσο στο ουσιαστικό μέρος, καθώς η απόφαση του δευτεροβάθμιου διοικητικού οργάνου επί της ενδικοφανούς προσφυγής αποτελεί την τελική διοικητική πράξη που εκφράζει την οριστική θέση της Διοίκησης, όσο και στο δικονομικό, καθώς η άσκηση της ενδικοφανούς προσφυγής αποτελεί προϋπόθεση του παραδεκτού του ενδίκου βοηθήματος, η μελέτη της ενδικοφανούς διαδικασίας διχοτομείται αντιστοίχως. Έτσι, στο πρώτο μέρος της διατριβής ερευνάται η ενδικοφανής προσφυγή από την πλευρά του ουσιαστικού δικαίου (π.χ. υποκειμενικές και αντικειμενικές προϋποθέσεις άσκησης, μεταβιβαστικό και ανασταλτικό αποτέλεσμα, βάρος απόδειξης, διοικητική υποχρέωση ενημέρωσης, δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης, υποχρέωση αιτιολόγησης), ενώ στο δεύτερο η σχέση της ενδικοφανούς προσφυγής με το ένδικο βοήθημα (π.χ. συνταγματικότητα του υποχρεωτικού χαρακτήρα, δικονομικά ζητήματα άσκησης προσφυγής, σημεία διαπλοκής με τη διοικητική δίκη). Ακολουθεί αξιολόγηση της πορείας απόδοσης του αρμόδιου δευτεροβάθμιου διοικητικού οργάνου (Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών), με παράθεση προτάσεων βελτίωσης της λειτουργίας του, προτάσεων ερμηνείας του ισχύοντος δικαίου και προτάσεων θετέου δικαίου. Τέλος, η διατριβή καταλήγει στην περιληπτική καταγραφή των κυριοτέρων θέσεων του γράφοντος επί του ερευνώμενου θέματος.