Επίμαχα ζητήματα στη σύγχρονη ιστορία: η χαρτογράφηση των ιδεών 15χρονων μαθητών σχετικά με τις διαφορετικές αφηγήσεις για τις μετακινήσεις παιδιών στον ελληνικό εμφύλιο

Abstract

This dissertation concerns the utilization of controversial issues in history teaching in secondary education. Over the last decades controversial issues have been suggested for the purpose of developing citizenship. In history education they are used for various purposes. This study explores the impact of controversial issues on fostering historical thinking and second-order concepts. In addition, it is based on a vast literature regarding the students’ ideas about the different accounts, the way of handling conflicting sources and, consequently, students’ perceptions of the epistemological status of history. The study was intended to examine whether a structured, multiperspectival teaching of a controversial issue, which focuses on the disciplinary nature of history and exploits role-playing activities and different sources, could contribute to the development of historical thinking. The historical context concerned the civil war of the 1940s and, specifically, a contentious aspect of that, the removal of children of northern Greece by the two conflicting parties. The research design was quasi-experimental and was conducted in three middle schools of the Xanthi Prefecture in the spring of 2017 and 2018. The sample consisted of 94 students of the third grade. Three main tools were used to record students’ ideas: (a) written tests before and after the intervention; (b) recordings of the teaching; (c) interviews with selected participants. The qualitative and quantitative analysis of the data led to the following findings: (a) the field of students’ ideas is complex and the models of historical thinking should be flexible and adaptable to the particularities of the topic and the sources, (b) a structured teaching with an emphasis on the procedural knowledge could contribute to the refinement of students’ historical skills to some extent. In conclusion, we suggest a better structured curriculum and systematic teacher training in fostering the second-order concepts with student-centred strategies.

Η παρούσα διατριβή αφορά στην αξιοποίηση των επίμαχων ζητημάτων στη διδασκαλία της Ιστορίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τις τελευταίες δεκαετίες τα επίμαχα ζητήματα έχουν προταθεί με σκοπό την ανάπτυξη της πολιτότητας. Στην ιστορική εκπαίδευση χρησιμοποιούνται για διάφορους σκοπούς. Αυτή η μελέτη διερευνά την επίδραση των επίμαχων ζητημάτων στην καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης και των δευτεροβάθμιων ιστορικών εννοιών. Επίσης, εδράζεται σε μια εκτεταμένη βιβλιογραφία σχετικά με τις ιδέες των διδασκόμενων για τις διαφορετικές αφηγήσεις, τον τρόπο διαχείρισης αντικρουόμενων πηγών και, επομένως, τις αντιλήψεις τους για τoν επιστημολογικό χαρακτήρα της Ιστορίας. Σκοπός της μελέτης ήταν να διερευνήσει αν μια δομημένη, πολυπρισματική διδασκαλία ενός επίμαχου ζητήματος, που εστιάζει στην επιστημική φύση της Ιστορίας και αξιοποιεί παιχνίδια ρόλων και διαφορετικές πηγές, θα μπορούσε να συμβάλλει στην ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης. Το ιστορικό πλαίσιο αφορούσε στον εμφύλιο της δεκαετίας του 1940 και, ειδικότερα, σε μία αμφιλεγόμενη πτυχή του, τις μετακινήσεις παιδιών της βόρειας Ελλάδας από τις δύο αντίπαλες πλευρές. Η έρευνα είχε ημι-πειραματικό σχεδιασμό και διεξάχθηκε σε τρία γυμνάσια του νομού Ξάνθης την άνοιξη του 2017 και 2018. Το δείγμα αποτελούνταν από 94 μαθητές και μαθήτριες της Γ΄ Γυμνασίου. Για την καταγραφή των ιδεών τους χρησιμοποιήθηκαν κυρίως τρία εργαλεία: α) γραπτοί έλεγχοι πριν και μετά την παρέμβαση, β) ηχογραφήσεις των διδασκαλιών και γ) συνεντεύξεις επιλεγμένων μαθητών. Η ποιοτική και ποσοτική ανάλυση των δεδομένων οδήγησε στα εξής ευρήματα: α) το πεδίο των ιδεών των μαθητών είναι σύνθετο και τα μοντέλα ιστορικής σκέψης οφείλουν να είναι ευέλικτα και προσαρμόσιμα στις ιδιαιτερότητες του θέματος και των πηγών, β) μία δομημένη διδασκαλία με έμφαση στη διαδικαστική γνώση μπορεί να συμβάλει στην εκλέπτυνση των ιστορικών δεξιοτήτων αρκετών μαθητών ως έναν βαθμό. Συμπερασματικά, προτείνεται ένα καλύτερα δομημένο πρόγραμμα σπουδών και μια συστηματική επιμόρφωση του διδακτικού προσωπικού στην καλλιέργεια των δευτεροβάθμιων εννοιών με μαθητοκεντρικές στρατηγικές.