Φιλολογική δραστηριότητα και λογοτεχνική παραγωγή στο Ηράκλειο Κρήτης: 1878-1941

Abstract

This thesis aims to contribute to investigating the history of Modern Greek literature beyond the bounds of the canon, by focusing on the output of one particular place. It examines Heraklion on Crete, a provincial city with a lively intellectual scene even before the island was officially incorporated into the Modern Greek state (1913). Starting out from the Haleppa Pact (1878), which provided for the establishment of learned societies and printing presses, the thesis records literary and scholarly publishing and related activity up until the eve of the Battle of Crete (1941). In five chronologically ordered chapters, the study looks at overall output, aiming to link literary, critical and other works with wider developments, and to highlight the important contribution of individual and group initiatives to promoting learning. The thesis examines the development and dissemination of literacy on the local level; hubs of intellectual life and concerns over the course it took; communication networks and relations not only with the national capital, but also with other places near and far. In addition, the study maps the reception of individual works and artistic trends in national and world literature, and how budding writers and critics made use of them. The main text is accompanied by five appendices. Potted biographies of 117 individuals who contributed to intellectual life in Heraklion are followed by summary qualitative and quantitative data on individually published works, periodicals, newspapers, and, lastly, public lectures, which are often referred to as a barometer of intellectual life in the city. Despite fluctuations from time to time, throughout the period examined Heraklion emerges as a city with an active core of intellectuals and writers, who produced works that kept pace with the overall course of Modern Greek literature and criticism, engaging in creative discourse with both.

Η διατριβή αυτή επιχειρεί να συμβάλει στη διερεύνηση της ιστορίας της ελληνικής λογοτεχνίας εκτός των ορίων του κανόνα, επικεντρώνοντας στην παραγωγή ενός συγκεκριμένου τόπου. Εξετάζεται το Ηράκλειο της Κρήτης, μια επαρχιακή πόλη που παρουσίαζε αξιόλογη πνευματική ζωή και πριν από την επίσημη ένταξη του νησιού στο νεοελληνικό κράτος (1913). Ξεκινώντας από τη Σύμβαση της Χαλέπας (1878), οπότε επετράπη η σύσταση πνευματικών σωματείων και τυπογραφείων, καταγράφεται η εκδοτική δραστηριότητα και η δράση λογοτεχνών και λογίων της πόλης μέχρι τις παραμονές της Μάχης της Κρήτης (1941). Στα πέντε χρονολογικά διατεταγμένα κεφάλαια η μελέτη παρουσιάζει τη συνολική παραγωγή, επιχειρώντας να συνδέσει τα λογοτεχνικά, κριτικά και άλλα έργα με ευρύτερες διεργασίες και εξελίξεις, και να αναδείξει την καίρια συμβολή πολλών ατομικών και συλλογικών πρωτοβουλιών στην προαγωγή της μάθησης. Διερευνώνται η ανάπτυξη και διάδοση των γραμμάτων σε τοπικό επίπεδο, οι πόλοι συσπείρωσης των λογίων και οι προβληματισμοί τους για την πορεία της πνευματικής ζωής, τα δίκτυα επικοινωνίας και οι σχέσεις όχι μόνο με το εθνικό κέντρο αλλά με άλλους τόπους κοντινούς και μακρινούς. Επίσης, χαρτογραφείται η υποδοχή μεμονωμένων έργων και καλλιτεχνικών ρευμάτων της εγχώριας και παγκόσμιας λογοτεχνίας, και ο τρόπος που αξιοποιούνται από τους επίδοξους λογοτέχνες και κριτικούς. Το κυρίως κείμενο συνοδεύεται από πέντε παραρτήματα. Βιογραφούνται 117 πρόσωπα με συμβολή στην πνευματική ζωή του Ηρακλείου, και καταγράφονται συνοπτικά ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα για τις αυτοτελείς εκδόσεις, τα περιοδικά, τις εφημερίδες και τέλος, τις δημόσιες διαλέξεις, που αναφέρονται συχνά ως βαρόμετρο της πνευματικής κίνησης στην πόλη. Παρά τις κατά καιρούς διακυμάνσεις, στη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου το Ηράκλειο προβάλλει ως πόλη με έναν ζωντανό πυρήνα λογίων και λογοτεχνών, με έργα που παρακολουθούν και συνομιλούν δημιουργικά με την πορεία της νεοελληνικής λογοτεχνίας και κριτικής.