Η αφήγηση ως εκπαιδευτικό εργαλείο στη διδασκαλία της βιολογίας

Abstract

Scientific literacy requires both scientific knowledge and understanding of the nature of science, i.e. knowledge of what science is and how it works. The history of science is full of examples that enlighten the concepts of the nature of science, and its introduction into the classroom can bring many pedagogical benefits. However, the introduction of the history and nature of science into the teaching practice presents several difficulties and often teachers focus exclusively on the teaching of scientific content. Critical education underlines the necessity of the above, and at the same time points out that a climate of confidence must be cultivated in the classroom so that democratic dialogue can flourish. We suggest that telling stories from the history of science, and in particular from the history of biology, can be a useful educational tool for teachers in order to introduce nature of science aspects into the teaching of biology that will attract the interest and the attention of students. According to neurobiologists storytelling results in effective communication between people, and according to educators it benefits the classroom climate and it strengthens the teacher and students relationship. In addition, stories act as powerful memo tools and by listening to a scientific story, important cognitive goals can be achieved. The aim of the research is to: a) Write stories, with content coming from the History of Biology following the structure of traditional folk tales, that can be included in the curriculum of Biology of High School and Lyceum in order to b) investigate the teachers’ and students’ response to these stories, regarding the effectiveness of the method. The significance and the originality of the subject lies in the fact that internationally there is no corresponding study focused on the biology lesson in secondary education. At first, four stories were written with content coming from the history of biology that matched the curriculum of biology at secondary education. The stories were based on the structure of traditional folk tales, a structure that, according to psychologists and neurobiologists, reflects the way we think and is useful for our memory. We implemented a storytelling workshop for biology teachers and then the method was applied by them. The teachers who applied the method and their students gave us feedback. We applied mixed method and we considered it appropriate to apply the data triangulation method. The research tools that we used were: teacher questionnaire, observation key and student questionnaire, which was constructed on the basis of a pre-study that we conducted and it was tested in a pilot study.Both the teachers and the students who participated in the survey were satisfied with the proposed educational tool. The students felt that the stories helped them achieve cognitive goals. Overall, it was found that the students' engagement in the storytelling lesson was increased, and the classroom climate was improved. In addition, the stories provided the necessary initiatives for discussing nature of science aspects which the students considered as important and the teachers stated that without the stories they would not have the opportunity to approach. Apparently, telling stories coming from the history of biology is an interesting and useful educational tool that helps students to understand and memorize scientific content, attracts their interest, involves them in the learning process, and at the same time contributes to the achievement of critical education goals such as introducing nature of science aspects and improving the classroom climate.

Ο επιστημονικός γραμματισμός προϋποθέτει τόσο γνώσεις επιστημονικού περιεχομένου όσο και κατανόηση της φύσης της επιστήμης, δηλαδή γνώσεις για το τί είναι και πώς λειτουργεί η επιστήμη. Η ιστορία της επιστήμης είναι γεμάτη παραδείγματα που διαφωτίζουν τις έννοιες της φύσης της επιστήμης και η εισαγωγή της στην τάξη μπορεί να επιφέρει πολλαπλά παιδαγωγικά οφέλη. Η κριτική εκπαίδευση υπογραμμίζει την αναγκαιότητα των παραπάνω, και επισημαίνει ότι για να επιτευχθεί ο συγκεκριμένος στόχος, θα πρέπει στην τάξη να καλλιεργείται κλίμα εμπιστοσύνης ώστε να μπορεί να ανθήσει δημοκρατικός διάλογος. Παρόλα αυτά η εισαγωγή της ιστορίας και της φύσης της επιστήμης στην εκπαιδευτική πράξη παρουσιάζουν αρκετές δυσκολίες και συχνά οι καθηγητές εστιάζουν αποκλειστικά στη διδασκαλία του επιστημονικού περιεχομένου. Προτείνεται ότι η προφορική αφήγηση ιστοριών από την ιστορία της επιστήμης και συγκεκριμένα από την ιστορία της βιολογίας μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο για την εισαγωγή θεμάτων της φύσης της επιστήμης στη διδασκαλία της βιολογίας, που θα έλκει το ενδιαφέρον και την προσοχή των μαθητών. Η προφορική αφήγηση σύμφωνα με νευροβιολόγους έχει ως αποτέλεσμα την αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, και σύμφωνα με παιδαγωγούς δρα θετικά στο κλίμα της τάξης και τις σχέσεις μεταξύ μαθητών και καθηγητών. Επιπλέον οι ιστορίες λειτουργούν ως ισχυρά μνημοτεχνικά εργαλεία και παρακολουθώντας μία επιστημονική ιστορία, σημαντικοί γνωστικοί στόχοι μπορούν να επιτευχθούν. Στόχος της διατριβής ήταν α) να σχεδιάσουμε ιστορίες με περιεχόμενο από την Ιστορία της Βιολογίας και δομή παραδοσιακών ιστοριών που να μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα σπουδών της Βιολογίας Γυμνασίου και Λυκείου ώστε β) να διερευνηθεί η ανταπόκριση καθηγητών και μαθητών σε αυτές τις ιστορίες και συνεπώς η αποτελεσματικότητα της μεθόδου. Η σημαντικότητα και η πρωτοτυπία του θέματος έγκειται στο γεγονός ότι δεν έχει γίνει αντίστοιχη μελέτη εστιασμένη στο μάθημα της βιολογίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση διεθνώς. Αρχικά πραγματοποιήθηκε συγγραφή τεσσάρων ιστοριών με περιεχόμενο από την ιστορία της βιολογίας που ταιριάζουν με το αναλυτικό πρόγραμμα της βιολογίας της δευτεροβάθμιας βαθμίδας εκπαίδευσης. Οι ιστορίες γράφτηκαν με βάση τη δομή των παραδοσιακών ιστοριών, δομή που σύμφωνα με ψυχοπαιδαγωγούς και νευροβιολόγους αντανακλά τον τρόπο που σκεφτόμαστε και βοηθά στη μνήμη. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε σεμινάριο προφορικής αφήγησης για εκπαιδευτικούς δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και εφαρμογή της μεθόδου από τους εκπαιδευτικούς. Οι εκπαιδευτικοί που εφάρμοσαν τη μέθοδο και οι μαθητές τους έδωσαν ανατροφοδότηση σχετικά με την ανταπόκρισή τους σε αυτή. Εφαρμόστηκε μεικτή έρευνα και κρίθηκε σκόπιμο να εφαρμοστεί η μέθοδος τριγωνοποίησης δεδομένων. Τα ερευνητικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: ερωτηματολόγιο καθηγητών, κλείδα παρατήρησης και ερωτηματολόγιο μαθητών, το οποίο κατασκευάστηκε με βάση προέρευνα που διεξηγάγαμε, και το οποίο ελέγχθηκε στο πλαίσιο πιλοτικής έρευνας. Οι εκπαιδευτικοί αλλά και οι μαθητές που συμμετείχαν στην έρευνα έμειναν ικανοποιημένοι από το προτεινόμενο εκπαιδευτικό εργαλείο. Οι μαθητές θεώρησαν ότι η αφήγηση των ιστοριών τους βοήθησε στην επίτευξη γνωστικών στόχων. Συνολικά διαπιστώθηκε ότι η εμπλοκή των μαθητών στο μάθημα με αφήγηση ήταν αυξημένη, και το κλίμα της τάξης θετικό. Επιπλέον μέσω των ιστοριών δόθηκαν οι απαραίτητες αφορμές για να συζητηθούν στην τάξη θέματα της φύσης της επιστήμης που οι μαθητές θεωρούν σημαντικά και οι καθηγητές δήλωσαν ότι διαφορετικά δε θα είχαν την ευκαιρία να τα προσεγγίσουν. Φαίνεται λοιπόν ότι η αφήγηση ιστοριών από την ιστορία της βιολογίας είναι ένα ενδιαφέρον και χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο που βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν και να απομνημονεύσουν επιστημονικό περιεχόμενο, έλκει το ενδιαφέρον τους, τους εμπλέκει στη μαθησιακή διαδικασία, και παράλληλα συμβάλλει στην επίτευξη στόχων της κριτικής εκπαίδευσης όπως είναι η εισαγωγή θεμάτων της φύσης της επιστήμης στη διδακτική πράξη και η βελτίωση του κλίματος της τάξης.