Το όραμα των Ελλήνων για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, από το Νεοελληνικό Διαφωτισμό έως τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο

Abstract

The aim of the present thesis was the study of the Greek “image” of the United States of America (USA) from the Neo-Hellenic Enlightenment until the First World War. In particular, the symbolic content of this “image”, its process, agents and means of “construction”, its function, mutations and adaptations to the needs of the Greek historical context of the 19th and early 20th century, as well as its influence on the shaping of political and social behaviors and identities. The image of America followed the course of construction of the Greek nation-state. This image “was instrumentalised” in the Greek public discourse, it was adapted to the peculiarities, concerns and dilemmas of each historical period and was interlinked with two crucial issues for Hellenism: The first was the state organization and the evolution of the Greek political institutions, and the second was the issue of the formation of the Greek national identity and the dilemma of its placement between the dipole “East” – “West”, conservatism – modernization. The work follows a chronological-thematic structure. As far as the sources are concerned, it spreads to a multitude of texts, such as historical works, political treatises, diplomatic correspondence, economic studies, literary analyzes, historical and geographic manuals, articles of the daily and periodical press, travel impressions, calendars, literary texts etc.

Σκοπός της διατριβής ήταν η μελέτη της «εικόνας» των Ελλήνων για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) την περίοδο από τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πιο συγκεκριμένα διερευνήθηκε το συμβολικό περιεχόμενο αυτής της «εικόνας», η διαδικασία, οι φορείς και τα μέσα «κατασκευής» της, η λειτουργία, οι μεταλλάξεις και οι προσαρμογές της στις ανάγκες της ελληνικής ιστορικής συγκυρίας του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα καθώς και η επιρροή της στη διαμόρφωση πολιτικών και κοινωνικών συμπεριφορών και ταυτοτήτων. Η εικόνα της Αμερικής ακολούθησε ουσιαστικά την πορεία συγκρότησης του ελληνικού έθνους-κράτους, «εργαλειοποιήθηκε» στον ελληνικό δημόσιο Λόγο, προσαρμόστηκε στις ιδιαιτερότητες, τους προβληματισμούς, τα διλήμματα και προτάγματα της εκάστοτε ιστορικής περιόδου και συναρθρώθηκε με δύο κομβικής σημασίας ζητήματα για τον Ελληνισμό: Το πρώτο ήταν η πολιτειακή οργάνωση και εξέλιξη των πολιτικών θεσμών και το δεύτερο το ζήτημα συγκρότησης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας και το δίλημμα τοποθέτησής της ανάμεσα στο δίπολο «Ανατολή»–«Δύση», συντήρηση–εκσυγχρονισμός. Η εργασία ακολουθεί χρονολογική – θεματική δομή, προκειμένου να γίνουν αντιληπτές όλες οι λεπτές εναλλαγές, οι αποχρώσεις και οι κατά καιρούς σημασιοδοτήσεις της εικόνας της Αμερικής στον ελληνικό δημόσιο Λόγο. Όσον αφορά τις πηγές, απλώνεται σε μια πληθώρα κειμένων, όπως ιστορικά έργα, πολιτικές πραγματείες, διπλωματική αλληλογραφία, οικονομικές μελέτες, φιλολογικές αναλύσεις, ιστορικά και γεωγραφικά εγχειρίδια, άρθρα του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου, ταξιδιωτικές εντυπώσεις, ημερολόγια, λογοτεχνικά κείμενα κ.ά.