Urban Political Ecology of the Commons: the production of green public spaces in Thessaloniki

Abstract

This thesis is about green public spaces in cities. In examining them, the thesis conceptualises green public spaces as the products of multidimensional and intertwined socio-natural processes, by employing a twofold theoretical framework that draws on the literatures on Urban Political Ecology (UPE) and the urban commons. An UPE-informed, critical account of green public space-related policies in the paradigms of sustainability and resilience serves to uncover their links to neoliberalisation processes. Turning its interest towards grassroots environmentalism, the thesis argues that the articulation of an urban political ecology of the commons could provide the way forwards for the production of more just and egalitarian urban environments. To this end, the thesis proposes the reconceptualization of the urban commons as socio-natural cyborgs produced through, discursive and material, commoning practices. The framework on cyborg commons theoretically and methodologically informs accounts of green public space production processes. Applying the above framework, the thesis examines how green public spaces are produced: through official policies inscribed in the sustainability and resilience paradigms; and through grassroots commoning initiatives. The empirical focus is placed on Thessaloniki, Greece, in the years 2010-2018 and during the crisis. First, an analysis of the institutional framework and policies for green public spaces in Greece and Thessaloniki sets the context in which the case-studies are located. Then, and focusing on Thessaloniki, the thesis examines: (1) the official policies for green public spaces in the Municipality of Thessaloniki (MoTh), and the case of the New Waterfront; and (2) the grassroots commoning practices of the Peri-Urban Gardening initiative (PERKA) at Karatassou ex-military camp, in the Municipality of Pavlos Melas (MoPM). One more case-study, the Metropolitan Park of Pavlos Melas, serves to better grasp the official context in which PERKA emerged. The examination of green public space production in MoTh uncovers a process of enclosure of the urban commons, articulated through: (1) their discursive construction as natural assets; (2) a spatially selective strategy in the prioritisation of projects; and (3) the post-politicisation of decision-making processes. In turn, the study of PERKA’s commoning practices points towards its ability to develop and implement a coherent alternative to mainstream policies for green public spaces, through being-in-common, based on self-organisation, equality and solidarity.

Η διατριβή έχει ως αντικείμενο τους δημόσιους χώρους πρασίνου στις πόλεις. Εξετάζοντάς τους, η διατριβή αντιμετωπίζει τους δημόσιους χώρους πρασίνου ως προϊόν πολυεπίπεδων και αλληλένδετων κοινωνικό-φυσικών διαδικασιών, υιοθετώντας ένα διμερές θεωρητικό πλαίσιο που βασίζεται στις βιβλιογραφίες της Αστικής Πολιτικής Οικολογίας (ΑΠΟ) και των αστικών κοινών. Η κριτική ανάλυση των, σχετικών με τους δημόσιους χώρους πρασίνου, πολιτικών που προωθούνται στο πλαίσιο της βιώσιμης και ανθεκτικής ανάπτυξης συμβάλλει στην ανάδειξη της σχέσης τους με διαδικασίες νεοφιλελευθεροποίησης στις πόλεις. Ως εκ τούτου, η διατριβή στρέφει το ενδιαφέρον της στα οικολογικά από-τα-κάτω κινήματα, και υποστηρίζει πως η σύνθεση ενός πλαισίου πάνω στην αστική πολιτική οικολογία των κοινών μπορεί να συμβάλει στην προσπάθεια παραγωγής ενός δικαιότερου και πιο ισότιμου αστικού περιβάλλοντος. Σε αυτή την κατεύθυνση, η διατριβή προτείνει την αναθεώρηση των αστικών κοινών ως κοινωνικό-περιβαλλοντικών υβριδίων, που παράγονται μέσα από διαλογικές (discursive) και υλικές πρακτικές μοιράσματος (commoning). Το πλαίσιο πάνω στα υβριδικά κοινά συμβάλλει θεωρητικά και μεθοδολογικά στην ανάλυση των διαδικασιών παραγωγής δημόσιων χώρων πρασίνου. Εφαρμόζοντάς το, η διατριβή εξετάζει πως παράγονται οι χώροι πρασίνου: μέσα από επίσημες πολιτικές που εντάσσονται στο πλαίσιο της αστικής βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας, και μέσα από από-τα-κάτω πρακτικές μοιράσματος. Η εμπειρική έρευνα της διατριβής τοποθετείται στη Θεσσαλονίκη, την περίοδο 2010-2018, κατά τη διάρκεια της κρίσης. Αρχικά, η ανάλυση του θεσμικού πλαισίου και των πολιτικών για τους δημόσιους χώρους πρασίνου στην Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη θέτει το πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται οι μελέτες περίπτωσης. Στη συνέχεια, επικεντρωνόμενη στη Θεσσαλονίκη, η διατριβή εξετάζει: (1) τις επίσημες πολιτικές του Δήμου Θεσσαλονίκης (ΔΘ) για τους δημόσιους χώρους πρασίνου, και την περίπτωση της Νέας Παραλίας, και (2) τις από-τα-κάτω πρακτικές μοιράσματος της Ομάδας Περιαστικών Καλλιεργητών (ΠΕΡΚΑ) στο πρώην στρατόπεδο Κατατάσσου του Δήμου Παύλου Μελά. Μία, μικρότερη σε έκταση, μελέτη περίπτωσης, αυτή του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά, συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση του επίσημου πλαισίου μέσα στο οποίο αναδύθηκε η ΠΕΡΚΑ. Η εξέταση των πολιτικών του ΔΘ αποκαλύπτει μία διαδικασία περίκλεισης των αστικών κοινών, που αρθρώνεται μέσα από: (1) τη διαλογική κατασκευή τους ως φυσικών πόρων, (2) την εφαρμογή μιας επιλεκτικής χωρικά στρατηγικής στην ιεράρχηση των έργων, και (3) την μετα-πολιτικοποίηση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων. Η μελέτη των πρακτικών μοιράσματος της ΠΕΡΚΑ αναδεικνύει την ικανότητά της να αναπτύξει και να εφαρμόσει στην πράξη μία συγκροτημένη εναλλακτική στις επικρατούσες πολιτικές για τους δημόσιους χώρους πρασίνου, μέσα από πρακτικές μοιράσματος, βασισμένη στην αυτό-οργάνωση, την ισότητα και την αλληλεγγύη.