Αρχιτεκτονική τοπίου και δίκτυα πράσινου στα σύγχρονα αστικά κέντρα: δυνατότητες και προοπτικές - μεθοδολογία και εφαρμογή: το παράδειγμα της Λάρισας

Abstract

Connecting urban green spaces and planning an urban green network, within an agglomeration perimeter, play an important role in a positive outcome throughout the different sections of urban life. They provide habitats and play a significant role for the protection of biodiversity; they improve standards of urban living, contributing to physical and mental health. This thesis is concerned with the research and analysis of urban green and green network, as the result of a combined morphological development. Important classification systems of urban green places and environmental parameters are introduced and studied in order to evaluate their contribution in the selection and landscape assessment of major and minor green areas, as components of the green network. The methodological research is a combination of analytical research and theoretical survey of international methodologies and study-cases and builds on earlier green infrastructure assessments. It incorporates landscape assessment and urban planning in order to indentify fundamental greenway connectors and hubs (major and minor green areas). Parametric landscape methods and analysis through GIS has been used in order to select and delineate the proposed networks. The methodology is composed by four separate stages: - Identification and description of human and ecological assessment factors, - Classification of green areas and landscape assessment-suitability maps, - Assessment and identification of major destination green areas and greenway connectors through a combination of attribute table calculations, statistics and database operations, polygon intersections, buffer and rank selection using ArcGIS software, - Delineation of major and minor green network as a result of suitability and impedance map calculation and analysis. The proposed methodology is conducted and tested in a study case in Larisa, a medium size city, where urban development, shrinkage of the green undeveloped areas and the continuous growth of the city core causes a transmutation in the urban network. The scope arises in multiple levels and engages protecting of ecological habitats and natural resources, establishment and planning of new green areas, linkage of natural, agricultural, recreational, historic and cultural areas via green infrastructure, grant of public access through greenway connectors and benefit from the scenic, recreational and imperative opportunities provided therein.

Η σύνδεση των αστικών χώρων πρασίνου και η δημιουργία ενός ενιαίου δικτύου που συνυφαίνεται με τον αστικό ιστό επηρεάζει θετικά όλους τους τομείς της αστικής διαβίωσης, συμβάλλοντας στη διατήρηση του περιβάλλοντος και την αειφορία, την προστασία της βιοποικιλότητας, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής, συντελώντας στη ψυχική και σωματική υγεία. Στην παρούσα διδακτορική διατριβή μελετώνται και αναλύονται οι έννοιες των αστικών χώρων πρασίνου και των δικτύων πρασίνου ως μορφολογική και συνθετική εξέλιξη των σύγχρονων αστικών χώρων. Αναλύεται η σημασία της ταξινόμησης των χώρων πρασίνου στη σύνθεση των δικτύων και η επιλεκτική διαχείριση και επιλογή περιβαλλοντικών δεικτών και παραγόντων στο στάδιο της διάκρισης και αξιολόγησης των κύριων και δευτερευόντων περιοχών πρασίνου του δικτύου. Η συγκεκριμένη μεθοδολογική προσέγγιση είναι αποτέλεσμα αναλυτική μελέτης και διερεύνησης διεθνών τάσεων και μεθόδων δημιουργίας δικτύων πρασίνου και η πρωτοτυπία της αφορά τόσο στον τρόπο επιλογή των δομικών στοιχείων του προτεινόμενου δικτύου πρασίνου όσο και στη συνθετική διαδικασία διαμόρφωσης των τελικών χαρτών του δικτύου πρασίνου. Ειδικότερα εξετάζονται: - η μεθοδολογία επιλογής και σύνδεσης των στοιχείων του αστικού πρασίνου, με στόχο τη δημιουργία ενός πολύ-λειτουργικού δικτύου συνδεδεμένου με τον αστικό ιστό, - οι ανθρωπογενείς και φυσικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη δομή, τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά και ο τρόπος σύνδεσής τους με τον αστικό ιστό και το περιαστικό πράσινο. Διακρίνονται τέσσερα στάδια μέσα από τα οποία προτείνεται η δημιουργία ενός δικτύου πρασίνου που διακρίνεται σε πρωτεύον και δευτερεύον ανάλογα με τα δομικά στοιχεία που το συνθέτουν και τη σημαντικότητά τους: - Στάδιο Α΄: Επιλογή παραγόντων και συλλογή πληροφοριών, - Στάδιο Β’: Αξιολόγηση των παραγόντων με χρήση παραμέτρων και κριτηρίων-δημιουργία χαρτών καταλληλότητας, - Στάδιο Γ΄: Πράξεις μεταξύ χαρτών καταλληλότητας και σύνθεση ενδιάμεσων χαρτών καταλληλότητας, - Στάδιο Δ΄: Σύνθεση τελικών χαρτών πρωτεύοντος και δευτερεύοντος δικτύου πρασίνου με αποτέλεσμα αριθμητικών διαδικασιών (ένωση, τομή) μεταξύ χαρτών καταλληλότητας και ως προϊόντα αξιολόγησης δεικτών. Η προτεινόμενη μεθοδολογία εξετάζεται κατά την εφαρμογή της στο πολεοδομικό συγκρότημα της Λάρισας, όπου επιχειρείται ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός ενός δικτύου πρασίνου που θα διαπερνά και θα συνδέει τον ιστό της πόλης και τους κατακερματισμένους αστικούς χώρους, θα εξισορροπεί τις υπάρχουσες ανισότητες, θα προστατεύει το φυσικό περιβάλλον και θα αναβαθμίζει το αστικό τοπίο. Η πόλη της Λάρισας επιλέγεται ως δείγμα ελληνικής πόλης μεσαίου μεγέθους, με δυναμική τάση διάχυσης ανάπτυξης, όπου η άναρχη αστική ανάπτυξη και η συρρίκνωση των ανοιχτών αδόμητων χώρων μεταλλάσει την αστική δομή. Στόχος της πιλοτικής μελέτης είναι η προστασία των ενδιαιτημάτων και διαφύλαξη των φυσικών πηγών, ο σχεδιασμός και χάραξη νέων χώρων πρασίνου, η σύνδεση φυσικών, αγροτικών, αναψυχικών ιστορικών και πολιτιστικών περιοχών και δραστηριοτήτων μέσω ενός πολύ-λειτουργικού δικτύου και υποδομής πρασίνου, η εύκολη δημόσια πρόσβαση μέσω διαδρομών πρασίνου σε όλους τους χώρους πρασίνου της πόλης και η εκμετάλλευση των θετικών δυνατοτήτων που δημιοργούνται μέσα από τη χρήση τους.