Εκπαιδευτικές επιλογές και σχολικές "τροχιές" των μαθητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης: εμπειρική έρευνα σε μαθητές Λυκείων της Δυτικής Ελλάδας

Abstract

The subject of this PhD thesis is “Educational choices and school ‘trajectories’ of Secondary Education students: Empirical research on Lyceum students in Western Greece”. The purpose of this research study, which draws on the concepts of Pierre Bourdieu’s sociological theory, is the investigation of the school ‘trajectories’ and the educational choices of the 2nd grade Day General and Vocational Lyceum students in Western Greece under the influence of their cultural capital. In this thesis we have been concerned with the following research questions: a) How are the school ‘trajectories’ (paths) and the educational choices of the 2nd grade General and Vocational Lyceum students of Western Greece outlined?, b) Through which cultural stimuli and practices of adoption in the family and the school field is the cultural capital of these students shaped?, c) What is the impact of the students’ cultural capital on their school ‘trajectories’ and their educational choices?, d) What are the educational strategies that the students develop in order to promote their educational goals? And e) What is the impact of the ‘institutionalized’ cultural capital of the parents on the occupational expectations of the students in the sample? The research data were collected by: a) administrating a questionnaire to a final sample of 1430 students, who attended the 2nd grade of 34 Day General and Vocational Lyceums in the Region of Western Greece during the 2017-2018 school year, and b) conducting semi-structured interviews with 45 of the students who completed the questionnaire (‘methodological triangulation’). Our research findings have shown that the students in the sample have in most cases travelled to a public school ‘trajectory’ (from Kindergarten to the 2nd grade of Lyceum). Discontinuities in the ‘track’ of school attendance, which concern the transition from the 1st grade of General Lyceum to the 2nd grade of Vocational Lyceum, the temporary interruption of school attendance and the repetition of a school grade either in Gymnasium or in Lyceum, tend to be shown mainly by Vocational Lyceum students, whose parents have a low level of education. Students whose parents have higher educational qualifications tend to accumulate a larger volume of cultural capital in their family environment, manifested by the range of cultural goods in their homes as well as the frequency and quality of cultural practices they adopt in their daily life. The students’ cultural capital, as it accumulates and integrates into the system of their predispositions within the family and the school field, tends to play a role in shaping their educational choices and their school ‘trajectories’. The strategies adopted by the students in order to achieve their educational goals appear to be mainly differentiated according to the type of Lyceum and the educational level of their parents. Finally, the ‘institutionalized’ cultural capital of the parents in the form of educational titles tends to play a significant role in the occupational expectations of the students in the sample.

Το θέμα αυτής της διδακτορικής διατριβής είναι οι «Εκπαιδευτικές επιλογές και οι σχολικές "τροχιές" των μαθητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης: Εμπειρική έρευνα σε μαθητές Λυκείων της Δυτικής Ελλάδας». Σκοπός της συγκεκριμένης ερευνητικής μελέτης, η οποία αξιοποιεί έννοιες από την κοινωνιολογική θεωρία του Pierre Bourdieu, είναι η διερεύνηση των σχολικών «τροχιών» (διαδρομών) και των εκπαιδευτικών επιλογών μαθητών που φοιτούν στη Β’ τάξη Ημερησίων Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων της Δυτικής Ελλάδας υπό την επίδραση του πολιτισμικού τους κεφαλαίου. Στη διατριβή αυτή μας απασχόλησε η απάντηση στα εξής ερευνητικά ερωτήματα: α) Πώς σκιαγραφούνται οι σχολικές «τροχιές» (διαδρομές) και οι εκπαιδευτικές επιλογές των μαθητών της Β’ τάξης Ημερησίων Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων της Δυτικής Ελλάδας; β) Μέσω ποιων πολιτισμικών ερεθισμάτων και πρακτικών υιοθέτησης στο οικογενειακό και το σχολικό πεδίο διαμορφώνεται το πολιτισμικό κεφάλαιο των συγκεκριμένων μαθητών; γ) Ποια είναι η επίδραση του πολιτισμικού κεφαλαίου των μαθητών στις σχολικές τους «τροχιές» και στις εκπαιδευτικές τους επιλογές; δ) Ποιες είναι οι εκπαιδευτικές στρατηγικές που οι μαθητές αναπτύσσουν για την προώθηση των εκπαιδευτικών τους στόχων; Και ε) Ποια είναι η επίδραση του «θεσμοποιημένου» πολιτισμικού κεφαλαίου των γονέων στις επαγγελματικές προσδοκίες των μαθητών του δείγματος; Η συλλογή των ερευνητικών δεδομένων έγινε: α) με τη χορήγηση ερωτηματολογίου κατά το σχολικό έτος 2017-2018 σε τελικό δείγμα 1430 μαθητών της Β’ τάξης 34 Ημερησίων Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, και β) με τη διεξαγωγή ημιδομημένων συνεντεύξεων σε 45 από τους μαθητές που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο («μεθοδολογική τριγωνοποίηση»). Τα ερευνητικά μας ευρήματα φανέρωσαν ότι οι μαθητές του δείγματος έχουν διανύσει στην πλειοψηφία τους «τροχιά» φοίτησης σε δημόσιο σχολείο (από το Νηπιαγωγείο μέχρι και τη Β’ τάξη Λυκείου). Ασυνέχειες στην «τροχιά» σχολικής φοίτησης, που αφορούν τη μετάβαση από την Α’ τάξη Γενικού Λυκείου στη Β’ τάξη Επαγγελματικού Λυκείου, την προσωρινή διακοπή σχολικής φοίτησης και την επανάληψη σχολικής τάξης είτε στο Γυμνάσιο ή στο Λύκειο, τείνουν να εμφανίζουν κυρίως οι μαθητές των Επαγγελματικών Λυκείων, των οποίων οι γονείς διαθέτουν χαμηλού επιπέδου μορφωτικά προσόντα. Οι μαθητές των οποίων οι γονείς διαθέτουν ανώτερα μορφωτικά προσόντα τείνουν να συσσωρεύουν μεγαλύτερο όγκο πολιτισμικού κεφαλαίου στο οικογενειακό τους περιβάλλον, που φανερώνεται από το εύρος των πολιτισμικών αγαθών που υπάρχουν στα σπίτια τους, καθώς και από τη συχνότητα και την ποιότητα των πολιτισμικών πρακτικών που υιοθετούν στην καθημερινή τους ζωή. Το πολιτισμικό κεφάλαιο των μαθητών, όπως αυτό συσσωρεύεται και ενσωματώνεται στο σύστημα των προδιαθέσεών τους στο πλαίσιο του οικογενειακού και του σχολικού πεδίου, τείνει να διαδραματίζει ρόλο στη διαμόρφωση των εκπαιδευτικών τους επιλογών και των σχολικών τους «τροχιών». Οι στρατηγικές που υιοθετούν οι μαθητές για την επίτευξη των εκπαιδευτικών τους στόχων φαίνεται ότι παρουσιάζουν κυρίως διαφοροποιήσεις ανάλογα με τον τύπο Λυκείου φοίτησης και το μορφωτικό επίπεδο των γονέων τους. Τέλος, το «θεσμοποιημένο» πολιτισμικό κεφάλαιο των γονέων με τη μορφή τίτλων σπουδών τείνει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις επαγγελματικές προσδοκίες των μαθητών του δείγματος.