The politics of citizenship in Greece: european integration, research and policy developments from 1990 to 2015

Abstract

The thesis deals with liberalizing change on citizenship policy. The aim is to identify the sources of policy change and test the effects of European soft mechanisms of policy diffusion in domestic developments. The main assumption is that knowledge produced in European research networks can influence domestic political outcomes by encouraging the critical theoretical development of migration research and evidence-based policy-making. To explain the process of interaction between transnational and domestic ideas the reform of the Greek nationality law is analyzed. Two alternative, but not mutually exclusive, hypotheses are investigated through the method of process tracing. The first hypothesis attributes causal effects to changes in knowledge production and the relation between research and policy-making. Mobilization of EU knowledge and expertise is expected to have an instrumental function with evidence being used as a key source for policy-making. The second hypothesis attributes causal effects to changes in government and the ideological orientation of the party in power. It presumes a symbolic role for EU soft framing mechanisms which are used to legitimate predetermined policy choices and electorally rewarding policy objectives. According to the analysis of the Greek case, the sources of the inclusive policy change are found in domestic concerns and political competition instead of European forces. However, European soft framing mechanisms played a crucial role in the process of institutional change. New data and new theoretical models communicated in European research networks were used instrumentally but also symbolically empowering domestic policy entrepreneurs to set citizenship on the political agenda; to mediate political conflict by influencing perceptions of problems and solutions; to engage policy-makers in the process of learning; and eventually to reach political consensus on a civic turn on immigrant integration.

Η διατριβή διαπραγματεύεται τη φιλελεύθερη αλλαγή στην πολιτική ιθαγένειας. Στόχος είναι να εντοπιστούν οι παράγοντες που ωθούν την αλλαγή πολιτικής και να εξεταστεί η επίδραση των Ευρωπαϊκών μηχανισμών διάχυσης πολιτικής στις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο εσωτερικό των κρατών. Κύρια υπόθεση είναι ότι η επιστημονική γνώση που παράγεται σε Ευρωπαϊκά ερευνητικά δίκτυα μπορεί να επηρεάσει τις πολιτικές αποφάσεις σχετικά με την έκβαση των εθνικών πολιτικών ενθαρρύνοντας την κριτική θεωρητική εξέλιξη της έρευνας για τη μετανάστευση και την τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής. Για την επεξήγηση της διαδικασίας αλληλεπίδρασης μεταξύ διακρατικών και εθνικών ιδεών αναλύεται η μεταρρύθμιση του ελληνικού δικαίου ιθαγένειας. Δυο εναλλακτικές, αλλά όχι αμοιβαία αποκλειόμενες, υποθέσεις εργασίας ερευνώνται με τη μέθοδο της διερεύνησης διαδικασίας (process tracing). Η πρώτη υπόθεση αποδίδει αιτιότητα στις αλλαγές στην παραγωγή γνώσης και στη σχέση μεταξύ έρευνας και διαμόρφωσης πολιτικής. Η επιστράτευση της γνώσης και εμπειρογνωμοσύνης από την ΕΕ αναμένεται να λειτουργήσει εργαλειακά, με την τεκμηρίωση να χρησιμοποιείται ως βασική πηγή στη χάραξη πολιτικής. Η δεύτερη υπόθεση εργασίας αποδίδει αιτιώδη συνάφεια στην αλλαγή διακυβέρνησης και τον ιδεολογικό προσανατολισμό του κυβερνώντος κόμματος. Προσδίδει ένα συμβολικό ρόλο στους ήπιους μηχανισμούς πλαισίωσης της ΕΕ, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για να νομιμοποιήσουν προκαθορισμένες πολιτικές επιλογές και εκλογικά επικερδείς πολιτικούς στόχους. Σύμφωνα με την ανάλυση της ελληνικής περίπτωσης, η κινητήρια δύναμη της αλλαγής πολιτικής προς την συμπερίληψη των μεταναστών αποδίδεται σε κρατικούς προβληματισμούς και τον πολιτικό ανταγωνισμό παρά στην Ευρωπαϊκή δυναμική. Ωστόσο, οι Ευρωπαϊκοί μηχανισμοί ήπιας πλαισίωσης διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στην διαδικασία θεσμικής αλλαγής. Νέα δεδομένα και νέα θεωρητικά μοντέλα που διαδόθηκαν σε Ευρωπαϊκά ερευνητικά δίκτυα χρησιμοποιήθηκαν εργαλειακά αλλά και συμβολικά, ενδυναμώνοντας τους εθνικούς εμπειρογνώμονες να θέσουν την ιθαγένεια στην πολιτική ατζέντα, να μεσολαβήσουν στην πολιτική σύγκρουση επηρεάζοντας την επικρατούσα αντίληψη σχετικά με τα προβλήματα και τις ενδεχόμενες λύσεις, να δεσμεύσουν τους αρμόδιους για τη χάραξη πολιτικής στη διαδικασία πολιτικής εκμάθησης, και τελικά να συμβάλουν στην επίτευξη πολιτικής συναίνεσης για την πολιτειακή προσέγγιση της ενσωμάτωσης μεταναστών.