Η ενσυναίσθηση στη σχέση γιατρού-ασθενή: ανάπτυξη, εφαρμογή και αξιολόγηση του προγράμματος εκπαίδευσης φοιτητών ιατρικής στην ενσυναίσθηση «Έλα στη θέση μου, Γιατρέ!»

Abstract

Doctor-patient relationship has been the basic therapeutic tool for a doctor during clinical encounters. In recent years, high tech medicine has undercut the value previously placed on the doctor/patient relationship. Doctors spend more and more time tending their powerful medical tools, less and less time getting to know their patients. The objective was to assess the effectiveness of specially designed empathy training. Furthermore, using Interpretative Phenomenological Analysis, we aimed to identify how the participation in this training was experienced by the students. The “Empathize with me Doctor” project was a small group experiential training, lasted 60 hours distributed in three 20-hour workshops four weeks apart from each other, including theory, personal development, and skills development. Due to the experiential nature of the training, theory and practice were interwoven and not separated during the training process. During three consecutive semesters, spring 2014, winter 2014 and spring 2015, fortytwo medical undergraduates successfully completed the full empathy training as designed. During the spring 2015 semester, 45 undergraduates participated in the control group, with no difference compared to intervention group according to gender (p=0.878) and year of study (p=0.43). The mean score (and standard deviation) before, after, and six months later was 109.3 (12.7), 121.1 (9.0), and 121.1 (9.5) respectively. The before and after difference was highly significant (p<0.001), as well as the before and six months later (p<0.001), with no any mean score decrease between after and six-month follow-up (p=0.999). The effect size was very large for the before–after and before–follow-up assessment (Cohen’s d 1.072 and 1.052, respectively), while extremely low effect size between after and follow-up was observed (d<0.01). The mean score for the control group was 108.7 (10.5). There was no difference with the intervention group before training (p=0.797), but very high difference after (p<0.001) and six-month follow-up (p<0.001). Accordingly, there was very low effect size for the control group versus the intervention group before the training (Cohen’s d=0.051), while large effect size observed for the controls versus after (d=1.268) and follow-up (d=1.238). The “Empathize with me Doctor” project improved statistically, significantly and practically medical students’ empathic performance, compared to the control group. The combination of the experiential learning, the personal development and the skills development may be responsible for the strong results. This experiential nature of the training facilitated the participants to introspect and refine the way they relate to others, patients or friends and family. Additionally, the present study identified the fact that the distorted perception of what empathy is and how it can be promoted may lead to false measurements of the empathic performance (the Socates bias).

Η σχέση γιατρού-ασθενή είναι το κυριότερο θεραπευτικό εργαλείο που διαθέτει ένας γιατρός στη φαρέτρα του κατά τη διάρκεια της κλινικής πράξης. Ωστόσο η σύγχρονη ιατρική δίνει έμφαση στις διαταραχές και τα συμπτώματα με αποτέλεσμα να υποσκάπτεται ο χρόνος που διαθέτει ένας επαγγελματίας υγείας προκειμένου να γνωρίσει τον ασθενή του. Στόχος της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνηθεί το κατά πόσο η δημιουργία ενός βιωματικού εκπαιδευτικού προγράμματος στην ενσυναίσθηση, θα έχει ουσιαστική επίδραση στην ενσυναισθητική συμπεριφορά των συμμετεχόντων. Δημιουργήθηκε ένα πρότυπο βιωματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα, στόχος του οποίου ήταν η ενίσχυση της ενσυναίσθητης κατανόησης. Η διάρκειά του ήταν 60 ώρες, κατανεμημένες σε 3 τριήμερα. Οι τρεις άξονες στους οποίους κυμάνθηκε η παρέμβαση ήταν η θεωρία, η ανάπτυξη δεξιοτήτων και η προσωπική ανάπτυξη. Η ενσυναίσθηση μετρήθηκε με την κλίμακα αυτοβαθμών ενσυναίσθησης κατά Jefferson, ενώ έγιναν ημιδομημένες συνεντεύξεις με τους συμμετέχοντες. Κατά τη διάρκεια τριών συνεχόμενων εξαμήνων, 42 φοιτητές ιατρικής ολοκλήρωσαν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Έλα στη θέση μου, Γιατρέ!» εκ των οποίων οι 15 ήταν άνδρες. Την ομάδα ελέγχου απάρτιζαν 45 φοιτητές εκ των οποίων οι 15 ήταν άνδρες. Οι δύο ομάδες δεν είχαν διαφορές αναφορικά με το γένος τους (p=0.878) και το έτος σπουδών (p=0.43). Ο μέσος όρος των αυτοβαθμών ενσυναίσθησης που σημείωσαν οι φοιτητές πριν την εκπαίδευση ήταν 109.3 (12.7), μετά την εκπαίδευση ήταν 121.1 (9.0) και έξι μήνες μετά ήταν 121.1 (9.5). Η διαφορά των μετρήσεων πριν και μετά ήταν στατιστικά σημαντική (p<0.0001) όπως επίσης σημαντική ήταν και η διαφορά μεταξύ των μετρήσεων πριν την παρέμβαση και έξι μήνες αργότερα (p<0.0001). Η διαφορά των μετρήσεων αμέσως μετά την εκπαίδευση και έξι μήνες αργότερα δεν ήταν στατιστικά σημαντική (p=0.999). Αντίστοιχα, το μέγεθος επίδρασης ήταν εξαιρετικά υψηλό στην πριν-μετά σύγκριση (d= 1.072) όπως και στην πριν και έξι μήνες αργότερα μέτρηση (d= 1.052). η σύγκριση μεταξύ της ομάδας ελέγχου και της ομάδας παρέμβασης ανέδειξε εξαιρετικά στατιστικά σημαντική διαφορά τόσο σε σχέση με τα σκορ μετά την παρέμβαση (p<0.0001) αλλά και έξι μήνες αργότερα (p<0.0001). Μεγάλη πρακτική σημαντικότητα προέκυψε από τις συγκρίσεις της ομάδας ελέγχου με τις μετρήσεις της ομάδας παρέμβασης αμέσως μετά την παρέμβαση και έξι μήνες αργότερα, με το μέγεθος επίδρασης να είναι d=1.268 και d=1.238 αντίστοιχα. Το «Έλα στη θέση μου, Γιατρέ» αποδείχθηκε ότι αύξησε την ενσυναίσθηση των συμμετεχόντων με στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα αλλά και με πρακτική σημαντικότητα, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου όπου οι φοιτητές δεν έλαβαν καμία παρέμβαση. Ο συνδυασμός της θεωρίας με την προσωπική ανάπτυξη και την ανάπτυξη δεξιοτήτων μέσα από τη βιωματική μάθηση θεωρούμε ότι αποτέλεσαν τις συνθήκες που συντέλεσαν στα ισχυρά αποτελέσματα. η παρούσα μελέτη αποκάλυψε ότι η διαστρεβλωμένη αντίληψη για το τί είναι ενσυναίσθηση και πώς αυτή μπορεί να εκφραστεί οφείλεται στην άγνοια των συμμετεχόντων για την άγνοια που οι ίδιοι έχουν σε σχέση με τη δεξιότητα αυτή (η κατά Σωκράτη μεροληψία).