Ολοκληρωμένο σχέδιο γνωστικής και ψυχο-κοινωνικής ενδυνάμωσης των μαθητών απέναντι στις ενδεχόμενες προκλήσεις για χρήση ναρκωτικών και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών στο πλαίσιο μιας εποικοδομητικής και χειραφετικής προσέγγισης των θεμάτων της αγωγής υγείας και της αξιοποίησης της σύγχρονης εκπαιδευτικής τεχνολογίας στο δημοτικό σχολείο

Abstract

Η παρούσα διατριβή αποτελεί μία εκπαιδευτική Έρευνα Δράσης που σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε στο πλαίσιο της διεθνούς προβληματικής για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των σχολικών προγραμμάτων πρόληψης. Η έρευνα αποσκοπούσε στη δημιουργία ενός επιστημονικά τεκμηριωμένου σχολικού προγράμματος πρόληψης από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών με την αξιοποίηση της σύγχρονης εκπαιδευτικής τεχνολογίας, καθώς επίσης στην εφαρμογή του και στην αξιολόγησή του με αυστηρές ερευνητικές προδιαγραφές.Το πρόγραμμα πρόληψης βασίστηκε στο μοντέλο των Δεξιοτήτων Ζωής. Πρόκειται για τις προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες ενδυναμώνουν το άτομο ώστε να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις απαιτήσεις και τις προκλήσεις της καθημερινής ζωής. Στις Δεξιότητες Ζωής περιλαμβάνονται η κριτική σκέψη, η λήψη αποφάσεων, η επίλυση προβλημάτων, η αποτελεσματική επικοινωνία, η επίλυση συγκρούσεων και η ικανότητα άρνησης, η αυτοαποτελεσματικότητα, η διαχείριση συναισθημάτων και τα κανονιστικά πρότυπα. Η εκπαιδευτική παρέμβαση που αποτέλεσε κεντρική δράση του προγράμματος άντλησε από την Κοινωνικο-Εποικοδομηστική παιδαγωγική προσέγγιση, το μοντέλο σχεδιασμού των δράσεων όπως υποστηρίζεται από τη Θεωρία της Δραστηριότητας και το μοντέλο ανάλυσης των δεδομένων υπό τις υπαγορεύσεις της Θεμελιωμένης Θεωρίας. Στον πυρήνα της παρέμβασης τέθηκε ο ήταν ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη, η εφαρμογή και η αξιολόγηση ενός επιστημονικά τεκμηριωμένου εκπαιδευτικού λογισμικού εποικοδομητικού τύπου («7 Βήματα Ζωής»). Το λογισμικό υπήρξε το βασικό τέχνημα του προγράμματος μέσω του οποίου καταβλήθηκε προσπάθεια να εμπλακούν οι μαθητές σε συνεργατικές και αναστοχαστικές δραστηριότητες συνδέοντας την τεχνολογική με την κριτικο-στοχαστική παιδαγωγική και την έρευνα με τη διδακτική πράξη.Ακολουθώντας τις ποιοτικές μεθόδους της Φαινομενολογίας και της εμπειρικά Θεμελιωμένης Θεωρίας τα δεδομένα της έρευνας υποβλήθηκαν σε πραγμάτευση και ανάλυση με στόχο την κατανόηση της μετασχηματιστικής «οπτικής» των υποκειμένων που βρίσκονται τοποθετημένα σε μια θεσμικά προσδιορισμένη κοινωνική πραγματικότητα, τη σχολική τάξη. Τελικά, κεντρικός στόχος της έρευνας υπήρξε ο μετασχηματισμός της«οπτικής» των υποκειμένων για την έννοια της εξάρτησης, ο μετασχηματισμός δηλαδή των στάσεων, των απόψεων, των γνώσεων και των ιδεών τους για τα ζητήματα που σχετίζονται με τις εξαρτησιογόνες ουσίες και την ικανότητά τους να αντιστέκονται –εν τέλει την ικανότητά τους να επιλύουν αποτελεσματικά κρίσιμα προσωπικά και κοινωνικά προβλήματα.Η ερευνητική διαδικασία απέδειξε ότι με τη σκευή που αποκόμισαν οι μαθητές από τη συμμετοχή τους στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρόληψης με την αξιοποίηση του λογισμικού «7 Βήματα Ζωής» ήταν πλέον σε θέση να λαμβάνουν αυτοτελώς αποφάσεις ικανές να επιλύσουν με επάρκεια τα κοινωνικά προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν στη ζωή τους. Οι μαθητές κατάφεραν να εκφέρουν τεκμηριωμένο λόγο που φανερώνει πως είναι σε θέση να ανατάμουν ένα κοινωνικό πρόβλημα, να εντοπίσουν τους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο και να καταλήξουν, μέσα από κριτικούς στοχασμούς, σε αποφάσεις που εκβάλουν σε χειραφετική προοπτική.