Η θεωρία της δραστηριότητας στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στη διδασκαλία θεμάτων των φυσικών επιστημών σε τυπικά και μη τυπικά περιβάλλοντα μάθησης: η περίπτωση της έμβιας ύλης

Abstract

This dissertation seeks to investigate the process of primary teachers’ training in Science Education and more specifically in the domain of living things within the sociocultural frame of Activity Theory. The main purpose is to investigate the way that a teachers’ training course in Science Education affects teachers’ views as well as the teaching practices connected with their teaching subjects. Furthermore, the interactions that take place during the teachers’ training course are analyzed within the frame of Activity Theory. Activity Theory is a socio-cultural theory that focuses on social interaction as, according to the basic principles of the theory, teaching and learning, knowledge and expertise are distributed through participation in the community. Within this frame, Activity Theory provides the appropriate tools in order to analyze the ways that individuals as well as groups use the mediating tools towards the object. The analyzing tools provide information about the sociocultural influence of rules, community and division of labor, while at the same time they look into interactions and contradictions within an activity system. Within the frame of this dissertation, a distant learning course on Science Education was designed and implemented. In-service teachers of primary schools participated in the course in which they were trained in teaching living things. The theoretical and methodological frame of Activity Theory was used for the course design with the emphasis on the process of social interaction in which learning is gradually acquired through the participation in the appropriate activities. The structure as well as the planning of the distant learning course supported a holistic approach to the subject of living things. The analysis of the results of this dissertation has shown that the sociocultural frame of Activity Theory is a fruitful field for designing and analyzing teachers’ training interventions, especially in the domain of Science Education.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνά τη διαδικασία εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σε θέματα διδασκαλίας των φυσικών επιστημών και ειδικότερα σε θέματα που αφορούν τη διδασκαλία εννοιών της έμβιας ύλης, υπό το πρίσμα της κοινωνικοπολιτισμικής θεωρίας της δραστηριότητας. Σκοπός μας είναι η διερεύνηση του πώς ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στη διδασκαλία θεμάτων των φυσικών επιστημών επηρεάζει τις απόψεις και τις διδακτικές πρακτικές τους σε σχέση με το συγκεκριμένο διδακτικό αντικείμενο. Παράλληλα, υπό το πρίσμα της θεωρίας της δραστηριότητας, μελετώνται οι αλληλεπιδράσεις που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια του προγράμματος επιμόρφωσης στο συγκεκριμένο σύστημα δραστηριότητας. Η θεωρία της δραστηριότητας, ως μια κοινωνικοπολιτισμική θεωρία, προσδίδει σημαίνοντα ρόλο στην κοινωνική αλληλεπίδραση, καθώς, σύμφωνα με τις βασικές αρχές της, η μάθηση, η γνώση και η εξειδίκευση διανέμονται ουσιαστικά μέσα από τη συμμετοχή των ατόμων στην κοινότητα. Συγχρόνως, μάς παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία ανάλυσης για το πώς μεμονωμένα άτομα ή ομάδες χρησιμοποιούν τα διαμεσολαβούμενα τεχνουργήματα για να επιτευχθεί ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή αποτέλεσμα. Αυτά τα εργαλεία ανάλυσης περιγράφουν τις κοινωνικοπολιτισμικές επιρροές των κανόνων και ρόλων, της κοινότητας και του καταμερισμού της εργασίας στο ίδιο σύστημα δραστηριότητας και παράλληλα εξετάζουν τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις για τον εντοπισμό αντιφάσεων και συγκρούσεων μέσα στο σύστημα. Για τις ανάγκες διερεύνησης του ερευνητικού μας σκοπού και των επιμέρους ερευνητικών ερωτημάτων, σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε ένα επιμορφωτικό σεμινάριο με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε εν ενεργεία εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η θεματική του σεμιναρίου αφορά τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών και ειδικότερα τη διδασκαλία ενοτήτων της έμβιας ύλης στο δημοτικό σχολείο.Ο σχεδιασμός του προγράμματος βασίστηκε στο θεωρητικό και μεθοδολογικό πλαίσιο της θεωρίας της δραστηριότητας, στη βάση μιας διαδικασίας κοινωνικής αλληλεπίδρασης όπου η μάθηση αναπτύσσεται βαθμιαία μέσω της συμμετοχής σε κατάλληλα σχεδιασμένες δραστηριότητες. Η δομή, δε, και η οργάνωση του επιμορφωτικού σεμιναρίου πραγματοποιήθηκε έτσι ώστε να αναδεικνύεται και να προκύπτει αβίαστα η ολιστική προσέγγιση που διέπει τη θεματική της έμβιας ύλης. Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων που προέκυψαν στη διάρκεια της έρευνάς μας, προκύπτει ότι το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο της θεωρίας της δραστηριότητας αποτελεί ένα πρόσφορο έδαφος για το σχεδιασμό και την ανάλυση επιμορφωτικών παρεμβάσεων σε εκπαιδευτικούς, ιδιαίτερα στο πεδίο της διδακτικής των φυσικών επιστημών.