Ο Θεσμός της υιοθεσίας ως δικαίωμα στην ανατροφή τέκνου: καταστρατηγήσεις, αναχρονιστικοί περιορισμοί και νέες αντιλήψεις στις απαρχές του 21ου αιώνα: το διακύβευμα της ετερότητας των ενδιαφερομένων και το συμφέρον του θετού τέκνου στην Ελλάδα, στην Αγγλία και στην Σουηδία

Abstract

This doctoral thesis focuses on studying the institution of adoption of a minor as a constructive mechanism of artificial kinship in Greece. Through the bibliographic review, adoption is emerging as an institution unknown to the European world until the late 19th century, while on the contrary in Greece it has an impressive historicity. Seeking its roots in the course of centuries, we find the institution's variability in its philosophy, principles and practice according to the current social and cultural contexts of every age, but always to defend the interests of the adoptive parents. The Evolution of the Adoption Law in the 20th Century consolidates the child-centered physiognomy of the institution in the sense, that no longer aims at the consolation of childless couples nor is it a peculiar legal treatment of heterosexual infertility. International legislation on child protection introduces innovative legal provisions to safeguard the rights of unprotected children and to eliminate the phenomenon of abusive and immoral application of adoption. In the context of the welfare of the institution we investigate whether in practice the best interests of the adopted minor are adequately shielded by the statutory provisions and criteria of specialization by the competent state authorities and operators. At the same time in the light of international developments in the field of artificial kinning and homogeneity we examine whether in the Greek legal and empirical landscape the variables of parental suitability, namely the sexual orientation, the socio-economic situation or the marital status and the personality of those concerned are correlated with the prospect of a successful act of adoption. The qualitative methodological approach ultimately proves that the well-being (the principle of best interests) of the adopted minor is ensured within the dominant regulatory heterosexual framework of nuclear double-life cohabitation in which it has very little distance from the ideology of the previous decades. It is therefore imperative to have a radical and structured collective reform of family law in accordance with the European legal order, modern social and cultural facts, but above all with the democratic principles of equality and social justice.Key words: adoption, child-centeredness, best interests of unprotected child, international developments, homogeneity (homoparentalité), radical reform of the institution of adoption, equality and justice.

Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στη μελέτη του θεσμού της υιοθεσίας ανηλίκου ως μηχανισμού δόμησης πλασματικής συγγένειας στην Ελλάδα. Μέσα από τη βιβλιογραφική επισκόπηση αναδύεται η υιοθεσία ως ένας θεσμός άγνωστος στον ευρωπαϊκό κόσμο έως και τον ύστερο 19ο αιώνα, ενώ αντίθετα στον ελλαδικό χώρο γνωρίζει μία εντυπωσιακή ιστορικότητα. Αναζητώντας τις ρίζες της στο βάθος των αιώνων διαπιστώνουμε τη μεταβλητότητα του θεσμού ως προς τη φιλοσοφία, τις αρχές και την πρακτική του ανάλογα με τα ισχύοντα κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα κάθε εποχής, που πάντοτε, όμως, κατατείνουν στην προάσπιση κυρίως των συμφερόντων των θετών γονέων. Η εξέλιξη του δικαίου της υιοθεσίας κατά τον 20ο αιώνα εδραιώνει την παιδοκεντρική φυσιογνωμία του θεσμού υπό την έννοια, ότι πλέον δε στοχεύει στην παραμυθία των άτεκνων ζευγαριών ούτε και συνιστά μία ιδιότυπη νομική θεραπεία της ετερόφυλης στειρότητας. Τα διεθνή νομοθετικά κείμενα για την προστασία του παιδιού εισάγουν καινοτόμες νομικές διατάξεις για την περιφρούρηση των δικαιωμάτων της απροστάτευτης ανηλικότητας και την εξάλειψη φαινομένων καταχρηστικής και ανήθικης εφαρμογής της υιοθεσίας. Στο πλαίσιο της προνοιακής θεώρησης του θεσμού διερευνούμε, αν στην πράξη το βέλτιστο συμφέρον του υιοθετούμενου ανηλίκου θωρακίζεται επαρκώς διά των προβλεπόμενων νομικών διατάξεων και των κριτηρίων εξειδίκευσής του από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς. Παράλληλα και υπό το φως των διεθνών εξελίξεων στο χώρο της τεχνητής εκσυγγένευσης και της ομογονεϊκότητας εξετάζουμε, αν στο ελληνικό νομικό και εμπειρικό τοπίο οι μεταβλητές της γονεϊκής καταλληλότητας, ήτοι ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η γαμηλιότητα, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση και η προσωπικότητα των ενδιαφερομένων, συσχετίζονται με την προοπτική μίας επιτυχούς πράξης υιοθεσίας. Δια της ποιοτικής μεθοδολογικής προσέγγισης αποδεικνύεται, τελικά, ότι το επωφελές του διακινούμενου ανηλίκου διασφαλίζεται μέσα στο κυρίαρχο κανονιστικό ετεροσεξουαλικό πλαίσιο της πυρηνικής δισυζυγικής συμβίωσης ελάχιστα απέχουσας από την ιδεολογία των προηγούμενων δεκαετιών. Επιτακτική, λοιπόν, κρίνεται μία ριζική και συγκροτημένη συλλογική αναμόρφωση του οικογενειακού δικαίου συμπλέουσα με την ευρωπαϊκή έννομη τάξη, τα σύγχρονα κοινωνικά και πολιτισμικά δεδομένα, αλλά κυρίως με τις δημοκρατικές αρχές της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.