Ανάλυση παραγόντων επίδρασης αποτελεσματικών πρακτικών διαχείρισης ενέργειας στις ελληνικές επιχειρήσεις

Abstract

Energy Management is a management approach that, through systematic actions and processes, aims to reduce energy costs and to deal with the environmental impact of energy use. The implementation of Energy Management over the past decades has been considered particularly important for companies wishing to save energy resources, to help tackle the issue of climate change and at the same time to maintain their competitive edge in an ever-changing environment. Nowadays, an increasing number of companies, recognizing the importance of Energy Management, respond to this challenge and focus their attention on its implementation.The main objective of this dissertation is to identify and analyze the critical determinants, that influence the effective Energy Management practices in Greek companies, as well as, to examine the practical and systematic implementation of energy management in enterprises. To approach this subject, the thesis consists of two distinct parts, the theoretical part and the empirical part. In particular, the theoretical part includes the critical review of existing literature and the development of a new Systemic Energy Management Implementation Framework. The development of this framework was deemed necessary to enable the systematic implementation of Energy Management. The empirical part describes and analyzes the conduct of targeted research with a questionnaire, which took place in order to examine critical questions and hypotheses related to the systematic and the practical implementation of Energy Management in Greek enterprises. In this part the research findings are also presented and analyzed.The review of existing literature highlights the crucial role that Energy Management plays in the business sector, clarifying the meaning and the content of the term. All the critical determinants that could influence the systemic and the practical implementation of Energy Management are identified and analyzed. In addition, the implementation and the measurement of Energy Management in a systematic and practical way, requires the development of a framework that clearly defines the main components of an energy management system and the development of a grid of effective energy management practices. The review of the literature, also, revealed the existence of different systemic approaches concerning the implementation of Energy Management. However, these approaches present some deficiencies and weaknesses. In order to deal with these weaknesses, in this dissertation a Framework for the Systemic Energy Management Implementation was developed.The empirical part of this dissertation analyses the field research with a questionnaire, which was conducted to investigate the implementation of Energy Management in Greek companies. It is noted that the development of the whole questionnaire was based on the existing bibliography. The questionnaires were sent to companies that operate in Greece and employ at least 10 employees. Cluster sampling was selected as the proper sampling method. The response rate to the survey stood at 20.3%, and after the relevant quality control of responses, 129 questionnaires were considered valid. The results thereof were analyzed by standard methods of statistical analysis. As far as the main findings of the survey are concerned, it is, initially, made clear that the implementation of Energy Management in Greek enterprises is affected positively particularly by the implementation of a structured and integrated Energy Management System. The Use of Modern Technology, the Involvement of Employees and the Commitment of Senior Management proved to be also critical determinants for the implementation of Energy Management in the operation of businesses. It is also interesting to find that the contribution of the Integrated Energy Management System to the implementation of Energy Management seems to be greater than the contribution of the Use of Modern Technology and the Involvement of Employees. An additional interesting point is that the Commitment of Senior Management has a very positive effect on both the practical and the systematic implementation of Energy Management. Additionally, both the size of enterprises and their certification with Standards Management Systems proved to have a positive impact on the implementation of Energy Management practices. The dissertation ends with the synthesis of the findings and concrete proposals for future research.

Η Διαχείριση Ενέργειας αποτελεί μια φιλοσοφία διοίκησης, η οποία εφαρμόζοντας συστηματικές δραστηριότητες και διαδικασίες αποσκοπεί στον περιορισμό του ενεργειακού κόστους μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας και στην περιστολή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που απορρέουν από τη χρήση της. Η εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας τις τελευταίες δεκαετίες έχει κερδίσει μια θέση στην φαρέτρα των επιχειρήσεων που επιθυμούν να εξοικονομήσουν ενεργειακούς πόρους, να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του κεφαλαιώδους ζητήματος της κλιματικής αλλαγής και ταυτόχρονα να διατηρήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Υπό αυτό το πρίσμα, ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις, αναγνωρίζοντας τη σημασία της, ανταποκρίνονται σε αυτή την πρόκληση και εστιάζουν την προσοχή τους στην εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας.Κύριο στόχο της παρούσας διατριβής αποτελεί η αναγνώριση και η ανάλυση των κρίσιμων παραγόντων επίδρασης αποτελεσματικών πρακτικών Διαχείρισης Ενέργειας στις ελληνικές επιχειρήσεις αλλά και η διερεύνηση της πρακτικής και συστηματικής εφαρμογής της ενεργειακής διαχείρισης στις επιχειρήσεις. Για την προσέγγιση του αντικειμένου η παρούσα διατριβή δομείται σε δύο διακριτά μέρη, το θεωρητικό και το εμπειρικό. Συγκεκριμένα, το θεωρητικό μέρος περιλαμβάνει την κριτική επισκόπηση της υφιστάμενης βιβλιογραφίας αλλά και την ανάπτυξη ενός νέου συστημικού Πλαισίου Εφαρμογής της Διαχείρισης Ενέργειας, το οποίο κρίθηκε απαραίτητο με βάση την προηγούμενη επισκόπηση προκειμένου να καταστεί εφικτή η συστηματική εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας. Το εμπειρικό μέρος περιλαμβάνει τη υλοποίηση στοχευμένης έρευνας πεδίου με ερωτηματολόγιο, με σκοπό την εξέταση κρίσιμων ερωτημάτων και υποθέσεων τα οποία σχετίζονται με τη συστηματική και πρακτική εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας στις ελληνικές επιχειρήσεις.Η επισκόπηση της υφιστάμενης βιβλιογραφίας ανέδειξε τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει η Διαχείριση Ενέργειας στο χώρο των επιχειρήσεων, αποσαφηνίζοντας την έννοια και το περιεχόμενο της. Παράλληλα, εντοπίζονται και αναλύονται όλες εκείνες οι κρίσιμες παράμετροι οι οποίες δύνανται να ασκήσουν επιρροή στην συστημική αλλά και την πρακτική εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας. Επιπρόσθετα, προκειμένου να καταστεί εφικτή η εφαρμογή και μέτρηση της Διαχείρισης Ενέργειας με συστηματικό και πρακτικό τρόπο απαιτήθηκε αφενός η ύπαρξη ενός πλαισίου, το οποίο καθορίζει σαφώς τα κύρια επιμέρους συνθετικά στοιχεία ενός συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας και αφετέρου η δημιουργία ενός πλέγματος αποτελεσματικών πρακτικών Διαχείρισης Ενέργειας. Η ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας ανέδειξε την ύπαρξη συστημικών προσεγγίσεων αναφορικά με την εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας στις οποίες ωστόσο, παρατηρήθηκαν ορισμένες ελλείψεις και αδυναμίες. Το Πλαίσιο της συστημικής Εφαρμογής της Διαχείρισης Ενέργειας αναπτύχθηκε στην παρούσα διατριβή ως απάντηση στις αδυναμίες αυτές. Το εμπειρικό μέρος της παρούσας διατριβής πραγματεύεται την έρευνα πεδίου με ερωτηματολόγιο, η οποία πραγματοποιήθηκε με σκοπό τη διερεύνηση της εφαρμογής της Διαχείρισης Ενέργειας στις ελληνικές επιχειρήσεις. Σημειώνεται ότι, η ανάπτυξη της διερεύνησης της συστηματικής εφαρμογής της Διαχείρισης Ενέργειας στηρίχθηκε στο αντίστοιχο συστημικό Πλαίσιο Εφαρμογής και το σύνολό του ερωτηματολογίου στην υφιστάμενη βιβλιογραφία. Τα ερωτηματολόγια εστάλησαν σε επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται στο ελλαδικό χώρο και απασχολούν κατ΄ ελάχιστον 10 εργαζομένους. Ως μέθοδος δειγματοληψίας επιλέχθηκε η δειγματοληψία κατά ομάδες (cluster sampling). Το ποσοστό απόκρισης στην έρευνα διαμορφώθηκε στο 20.3% και, μετά τους σχετικούς ελέγχους ποιότητας των απαντήσεων, 129 ερωτηματολόγια θεωρήθηκαν έγκυρα. Τα αποτελέσματα αυτών αναλύθηκαν με βάση τις καθιερωμένες μεθόδους στατιστικής ανάλυσης. Όσον αφορά στα κύρια ευρήματα της έρευνας, αρχικά καθίσταται σαφές ότι η υλοποίηση της Διαχείρισης Ενέργειας στις ελληνικές επιχειρήσεις, επηρεάζεται ιδιαίτερα θετικά από την εφαρμογή δομημένου και ολοκληρωμένου συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας. Ως επιπλέον κρίσιμοι προσδιοριστικοί παράγοντες για την εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας στη λειτουργία των επιχειρήσεων, αναδείχθηκαν η Χρήση Σύγχρονης Τεχνολογίας, η Συμμετοχή των εργαζομένων και η Δέσμευση της Ανώτατης Διοίκησης. Σε αυτό το πλαίσιο, ενδιαφέρον παρουσιάζει το εύρημα ότι, η συνεισφορά του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας φαίνεται να είναι σαφώς μεγαλύτερη από τη συνεισφορά της Χρήσης Σύγχρονης Τεχνολογίας και της Συμμετοχής των εργαζομένων. Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο αφορά στη διαπίστωση ότι η Δέσμευση της Ανώτατης Διοίκησης επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό θετικά τόσο την πρακτική όσο και τη συστηματική εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας. Τέλος, ένα άλλο σημαντικό εύρημα το οποίο αναδείχθηκε αφορά στο γεγονός ότι τόσο το μέγεθος των επιχειρήσεων όσο και η πιστοποίηση αυτών με Πρότυπα Συστήματα Διοίκησης ασκούν θετική επίδραση στην πρακτική Εφαρμογή της Διαχείρισης Ενέργειας αφενός μέσω ενός Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Ενέργειας και αφετέρου μέσω της Συμμετοχής των εργαζομένων. Η διατριβή ολοκληρώνεται με τη σύνθεση των ευρημάτων και συγκεκριμένες προτάσεις για μελλοντική έρευνα.