Όψεις της κοινωνικοποίησης στην περίοδο της κυρίως παιδικής ηλικίας μέσα στο Ελληνικό Τμήμα Μέριμνας Ανηλίκων, όταν παρουσιάζουν λανθάνουσα παραβατική συμπεριφορά ή βρίσκονται σε ηθικό κίνδυνο

Abstract

The socialization of every member of a social community is undoubtedly of vital importance and also a presupposition for the existence itself and the proper function of the specific community. Every unobstructed socializing process, i.e., the embracing of the respective system of values, standards, rules and principles on the individual’s part, is the only one that can assure the appropriate and effective being and function of a social community. Family, school, religion, mass media and state are the basic means of socialization for every citizen. International scholarship has been focusing ― especially after the end of the 2nd World War ― on issues of juvenile delinquency, major cause of which is child abuse, whether it is psychological, mental or physical: children who are mistreated, abandoned, molested and ― generally speaking ― abused in any way ,have to deal with enormous obstacles in their process of socialization and sometimes never make it through, but instead they resort to violence, crime or other kinds of antisocial behavior. This survey aims at: a) gathering and illustrating the parameters of the “Greek case” concerning the treatment of juvenile delinquency in the frame of the respective Childcare Department; b) framing the Greek case by the international evidence and data; c) revealing the urgent need to liberate what is called “juvenile institutional care” from social prejudices and superstitions, as well as from any king of stigmatization; d) highlighting the crucial role that parental care and family surroundings can play in preventing possible delinquent behaviors, as well as in dealing with them, if and when they take place. Therefore, after examining the contribution of the basic means of socialization, the discussion of this research emphasizes the Greek Constitutional and institutional means by which the Greek state has been attempting to cope with juvenile delinquency and child mistreat. It is true that laws and decrees have been established and been constantly improved having as prerogative the benefit of children, but there still are points without clarity in the legislation for the protection of children. Furthermore, even when there is the appropriate legal basis as well as the willingness to do something properly, the results are not the expected ones, due to the lack of infrastructure in action, or lack of staff and material means. However, special attention must be given to the issue of child abuse within families or within institutions. The survey ends with the interviews of juveniles which were taken recently and put in words the perplexity and the multileveled consequences of abuse, both for the individuals themselves, as well as for society.

Αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι η διερεύνηση όψεων της κοινωνικοποίησης κατά την περίοδο της κυρίως παιδικής ηλικίας εντός του Ελληνικού Τμήματος Μέριμνας Ανηλίκων, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι εν λόγω ανήλικοι εκδηλώνουν λανθάνουσα παραβατική συμπεριφορά ή όταν διαπιστώνεται ότι οι ίδιοι διατελούν σε κατάσταση «ηθικού κινδύνου». Βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη και τη λειτουργία κάθε κοινωνικού συνόλου αποτελεί η κοινωνικοποίηση των μελών που ανήκουν σε αυτή, δηλαδή η αφομοίωση από μέρους τους του συστήματος αξιών, προτύπων, κανόνων, πολιτισμικών στοιχείων, που εκφράζουν τη συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα. Η κοινωνικοποιητική διαδικασία αποτελεί καθαυτή μια από τις βασικότερες παραμέτρους στην ενταξιακή πορεία κάθε ατόμου ως κοινωνικού όντος στο κοινωνικό σύνολο και γίγνεσθαι. Οι φορείς κοινωνικοποίησης, αλλά και οι παράγοντες εκείνοι οι οποίοι επηρεάζουν τη διαδικασία στο σύνολό της και σε κάθε φάση της, αποτέλεσαν και εξακολουθούν να αποτελούν —από αρχαιοτάτων χρόνων— αντικείμενο συζητήσεων, έρευνας και διαφωνιών μεταξύ φιλοσόφων, διανοητών, κοινωνιολόγων, παιδαγωγών, ψυχολόγων, νομικών, πολιτειολόγων, πολιτικών αναλυτών. Έργα της αρχαιότητας όπως του Πλάτωνα (Πολιτεία, Πολιτικός, Νόμοι) και του Αριστοτέλη (Ἠθικὰ Νικομάχεια, Ἠθικὰ Εὐδήμεια ,Πολιτικά) πιστοποιούν τη διερευνητική ματιά του ανθρώπου στην ίδια την κοινωνική και πολιτική του φύση: για τον σταγειρίτη φιλόσοφο ο χαρακτηρισμός κοινωνικὸ ὄν ταυτίζεται με τον χαρακτηρισμό πολιτικὸ ὄν. Η φιλοσοφική σκέψη της αρχαιότητας έθεσε τις βάσεις για μια θεωρητικοποιητική προσέγγιση της ενταξιακής —του ατόμου στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο— διαδικασίας η οποία αργότερα ονομάστηκε κοινωνικοποίηση. Επιπλέον, κληροδότησε στην επιστημονική σκέψη την εστίαση σε ένα από τα χαρακτηριστικά που προσομοιάζουν αποκλειστικά στην ανθρώπινη φύση, καθιστώντας τον άνθρωπο ικανό να διαβιεί, να εργάζεται, να ευημερεί, να παράγει πολιτισμό και, φυσικά, να αναπαράγεται, εντός του πλαισίου μιας πολιτειακά οργανωμένης κοινωνίας. Έρευνες που αφορούν ζητήματα «αποκλίνουσας συμπεριφοράς» ανηλίκων σε διεθνές επίπεδο χρονολογούνται ήδη στους προηγούμενους αιώνες με την ποσότητα και την ποιότητά τους να παρουσιάζουν αύξουσα πορεία όσο πλησιάζουμε στον 20ό αιώνα και δη στις δεκαετίες που ακολούθησαν τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι εμφανές ότι πλέον οι κοινωνίες, στην προσπάθειά τους για αυτοεξέταση και αυτοανάλυση έχουν οξύνει την ευαισθησία και την εστίασή τους σε ζητήματα που αφορούν τα παιδιά, παρά το γεγονός ότι εξακολουθούν να υφίστανται πολύ σοβαρά και ακανθώδη ζητήματα, τα οποία εμπλέκουν την κάκιστη μεταχείριση των ανηλίκων και μελλοντικών κοινωνικών μελών. Η πιο εξειδικευμένη και επίμονη έρευνα προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση αποτυπώνεται και στην ελληνική βιβλιογραφία. Σκοπός της παρούσας διερεύνησης είναι: α) να συγκεντρώσει και να αναδείξει τις παραμέτρους και τα στοιχεία που συνθέτουν την «ελληνική περίπτωση» της αντιμετώπισης της ανήλικης παραβατικότητας στο αντίστοιχο Τμήμα Μέριμνας· β) να εντάξει την ελληνική αυτή περίπτωση στα διεθνή δεδομένα, με συγκριτική —συχνά— διάθεση· γ) να αναδείξει την ύψιστη ανάγκη να εκσυγχρονιστεί, να απομυθοποιηθεί και να απελευθερωθεί η «ιδρυματική» μέριμνα των ανηλίκων από τα κοινωνικά ταμπού που στιγματίζουν ακόμη και σήμερα εργαζόμενους και φιλοξενούμενους· δ) να αναδείξει τον ρόλο που μπορεί να παίξει το οικογενειακό περιβάλλον, τόσο στην πρόληψη όσο και στην καταστολή τυχόν παραβατικών συμπεριφορών από τους ανηλίκους.