Σχέσεις μεταξύ εργαζόμενης μνήμης, επιτελικών γνωστικών λειτουργιών και αναγνωστικής ικανότητας σε παιδιά νηπιαγωγείου και Α' δημοτικού

Abstract

Reading is a complicated process that depends on the development of decoding and comprehension and reflects different underlying abilities and skills (MacNamara & Kendeou, 2011; Vellutino, Fletcher, Snowling, & Scanlon, 2004). The present study examined contributions of working memory and executive operations to children’s reading ability in a transparent orthographic system. We investigated whether (i) working memory and (ii) executive functions performance in kindergarten would predict children’s reading performance (decoding, fluency, syntactic ability, and comprehension) at the end of grade 1. A total of 58 preschool children (24 girls and 34 boys) participated and were assessed twice during the study: at the end of kindergarten (mean age=70.7 months; range = 66–77 months; SD = 2.96) and at the end of grade 1 (mean age = 81.9 months; range = 76–89; SD = 3.31). Working memory measures derived from the Baddeley and Hitch (1974) model (phonological loop- central executive- visuo-spatial sketch pad) and performance was evaluated with the Working Memory Test Battery for Children (WMTB–C, Pickering & Gathercole, 2001a), translated from English to Greek and appropriately adapted (see Chrysochoou, 2006; Chrysochoou & Bablekou, 2010). The executive measures were based on the PASS (Planning-Attention-Simultaneous processing-Successive processing) theory of intelligence and were evaluated with the Standard Battery of the Das-Naglieri Cognitive Assessment System (D–N CAS; Naglieri & Das, 1997a), translated from English to Greek and appropriately adapted for the purposes of this thesis. Reading ability was assessed with the Detection Scale of Reading Ability and Disability (new–TEΛΑ, Padeliadu & Sideridis, under publication). Our findings suggest that three executive functions participate in comprehension: simultaneous processing, successive processing, and a central executive mechanism. The central executive mechanism represents not only attentional control but also planning, as they are both perceived in the PASS theory of intelligence (Das et al., 1994). This mechanism guides the coding of information (both simultaneous and successive), contributing to reading decoding and fluency. At the same time, it appears to supervise syntactic as well as contextual processing in order to support comprehension. It is possible that the central mechanism’s role is supported by more than one executive operations, as described in the PASS theory; however, the outcome of these operations is seems to be represented by a unitary central executive, as Baddeley and Hitch (1974) outline in their working memory model.

Η ανάγνωση είναι μία πολύπλοκη γνωστική διαδικασία που στηρίζεται στην ανάπτυξη της αποκωδικοποίησης και της κατανόησης ενώ αντανακλά πλήθος ικανοτήτων και δεξιοτήτων (McNamara & Kendeou, 2011· Vellutino, Fletcher, Snowling, & Scanlon, 2004). Στόχος της διαχρονικής αυτής μελέτης ήταν να μελετηθεί η συνεισφορά της εργαζόμενης μνήμης και των επιτελικών λειτουργιών στην αναγνωστική ικανότητα παιδιών σε ένα διαφανές ορθογραφικό αλφαβητικό σύστημα, όπως το ελληνικό. Διερευνήθηκε αν οι επιδόσεις των παιδιών σε έργα (α) εργαζόμενης μνήμης και (β) επιτελικών λειτουργιών στο νηπιαγωγείο αποτελούν προβλεπτικούς παράγοντες της αναγνωστικής τους ικανότητας στο τέλος της Α’ Δημοτικού. Οι μετρήσεις της εργαζόμενης μνήμης και των επιτελικών λειτουργιών διεξήχθησαν όταν τα παιδιά φοιτούσαν στο νηπιαγωγείο (N = 58, Μ.Ο. = 70,7, εύρος = 66–77, Τ.Α. = 2,96). Στο τέλος της Α’ δημοτικού (M.O. = 81,9, εύρος = 76–89, Τ.Α. = 3,31), επαναξιολογήθηκε η εργαζόμενη μνήμη και οι επιτελικές λειτουργίες και εκτιμήθηκε η αναγνωστική ικανότητα των συμμετεχόντων/ουσών. Η επίδοση στην εργαζόμενη μνήμη μετρήθηκε με έργα βασισμένα στη θεωρία των Baddeley και Hitch (1974) (φωνολογικό κύκλωμα- κεντρικό σύστημα ελέγχου- οπτικοχωρικός σχεδιασμός) και, συγκεκριμένα, με το Working Memory Test Battery for Children (WMTB–C, Pickering & Gathercole, 2001a), μεταφρασμένο και προσαρμοσμένο στην ελληνική γλώσσα (Χρυσοχόου, 2006· Chrysochoou & Bablekou, 2010). Οι επιδόσεις στις επιτελικές λειτουργίες μετρήθηκαν με βάση τη θεωρία PASS (Planning-Προγραμματισμός, Attention-Προσοχή, Simultaneous processing-Ταυτόχρονη επεξεργασία, Successive processing-Διαδοχική επεξεργασία, βλ. Das, Naglieri, & Kirby, 1994). Συγκεκριμένα, οι επιτελικές λειτουργίες εκτιμήθηκαν με το Cognitive Assessment System (D–N CAS, Naglieri & Das, 1997a), μεταφρασμένο και προσαρμοσμένο στα ελληνικά για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας. Η αναγνωστική ικανότητα (αποκωδικοποίηση, ευχέρεια, συντακτικό και κατανόηση) εκτιμήθηκε με το Εργαλείο Ανίχνευσης Αναγνωστικών Δυνατοτήτων και Αδυναμιών (new–TEΛΑ, Παντελιάδου & Σιδερίδης, υπό δημοσίευση). Τα διαχρονικά ευρήματά μας καταδεικνύουν ότι οι επιτελικές λειτουργίες που λαμβάνουν χώρα κατά την κατανόηση γραπτού κειμένου είναι τρεις: ταυτόχρονη επεξεργασία, διαδοχική επεξεργασία και υποστήριξη από τον κεντρικό επιτελικό μηχανισμό. Αυτός ο ενιαίος επιτελικός παράγοντας φαίνεται να περιλαμβάνει όχι μόνο την προσοχή αλλά και τον προγραμματισμό, όπως αυτές οι δύο λειτουργίες ορίζονται στο μοντέλο των επιτελικών λειτουργιών PASS. Είναι ο μηχανισμός που κατευθύνει την κωδικοποίηση των πληροφοριών συμβάλλοντας ενεργά στην αναγνωστική αποκωδικοποίηση, υποστηρίζει την αναγνωστική ευχέρεια και παράλληλα φαίνεται να εποπτεύει τη συντακτική και σημασιολογική επεξεργασία του κειμένου υποστηρίζοντας την αναγνωστική κατανόηση. Είναι πιθανό ότι ο επιτελικός μηχανισμός στηρίζεται στη λειτουργία περισσότερων ισότιμων σχετικά αυτόνομων επιτελικών συστημάτων, όπως περιγράφονται στο μοντέλο των λειτουργιών PASS, ενώ τα αποτελέσματα των διεργασιών αντανακλούν έναν κοινό μηχανισμό ελέγχου, όπως είναι το ΚΣΕ του μοντέλου της ΕΜ.