Καταναλωτής και ζήτηση υπηρεσιών υγείας

Abstract

This doctoral thesis presents research insights on the determinants of health expenditures in Greece. In particular, the aim of the study is to investigate the determinants of the health expenditures and the consumer’s satisfaction towards healthcare services employing a sample off 663 Greek consumers from Attica region. Previous studies on consumer’s behavior were adopted to design the structure of the questionnaire, the methodological approach, and to conduct the empirical analysis. The empirical analysis is based on the estimation of econometrics models such as Ordinary Least Square (OLS), Logit models, Tobit models and Quantile regression. Empirical results suggest that the amount of money spent on medical expenditures is strongly related to the consumer’s age, educational attainment, place of residence, the existence of a chronic disease and the insurance fund. A positive relation is estimated between medical expenditure and consumer’s age. Higher educated individuals tend to spend more money for doctor visits. As expected, the existence of a chronic disease increases the medical expenditure of an individual. The insurance fund is a decisive factor as public sector employees are categorized with the lowest probability of our model. In addition, the empirical analysis results show that elderly are less probable than others to pay an informal payment for health care services. On the contrary, public servants are more probable than others to give an informal payment for health care services. Waiting time for a treatment is another reason correlated with informal payment, and the longer the waiting time the higher the probability for a consumer to give an informal payment. Regarding consumers that receive medications -with and without prescription- during the period of the last two weeks, the drug consumption is mainly affected by gender, age, educational level, the existence of a chronic disease, and their health condition. Men are less likely to use drugs than women. It is estimated that as the age of a consumer increases, the probability of buying prescription medications increases too. The existence of a chronic disease favors the consumption of drugs. A good health condition or a higher education degree is estimated to negatively affect the consumption of prescription drugs. These results are confirmed by the Hellenic Statistical Authority (ELSTAT) survey. Both place of residence and education level are estimated to be barriers towards the amount spent for medication and health services. Athens residents, who live near the town center spend a higher more on medicines. The same holds true for postgraduate degree holders and consumers with private insurance. A pay raise also leads to an increase in the money spent for drugs. Quantile regression analysis results show that medicine expenditures increase as consumers’ monthly income increases too. Highly educated consumers with private insurance spend more money for medicines. Consumers’ willingness to pay for advanced health care services is positively affected in the cases of public sector employees, families with kids, consumers who prefer admission to a private hospital, consumers that can’t meet their needs from public hospitals, and consumers willing to visit doctor’s office. An income increase of 400 Euros would result to an extra payment for advanced healthcare services. The study of consumer behavior towards determinants of healthcare expenditures is a critical matter for countries under recession. Both short and long term policies in the healthcare sector can only be successful if they take into consideration findings relevant to consumer health expenditure behavior.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή παρουσιάζει τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε για τη μελέτη των προσδιοριστικών παραγόντων των δαπανών υγείας. Σκοπός της έρευνας είναι η συστηματική καταγραφή και εμπειρική διερεύνηση των παραμέτρων που σχετίζονται με το ύψος των δαπανών και την ικανοποίηση των καταναλωτών από τις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας στην Ελλάδα. Η δειγματοληπτική έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ερωτηματολογίου, σε 663 καταναλωτές στην περιοχή της Αττικής. Για τη σύνταξη του ερωτηματολογίου και τη μεθοδολογία για την επεξεργασία των δεδομένων, που προέκυψαν από αυτό, αξιοποιήθηκαν προηγούμενες έρευνες, που πραγματοποιήθηκαν για τη διερεύνηση της συμπεριφοράς του καταναλωτή για τις υπηρεσίες υγείας. Για την επεξεργασία των δεδομένων εκτιμήθηκαν τα οικονομετρικά υποδείγματα της λογιστικής παλινδρόμησης, της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης της ισομερούς και της διατεταρτημορικής παλινδρόμησης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα το ύψος των δαπανών για επισκέψεις σε ιατρούς η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, ο τόπος διαμονής, η ύπαρξη χρόνιας πάθησης, και το ασφαλιστικό ταμείο είναι στατιστικά σημαντικοί παράγοντες. Συγκεκριμένα, το συνολικό ύψος της δαπάνης για ιατρούς αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας των καταναλωτών. Οι κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος και οι κάτοικοι στο κέντρο της Αθήνας δαπανούν περισσότερα χρήματα για τις επισκέψεις σε ιατρούς. Επίσης, όσο αυξάνεται ο αριθμός των ατόμων με χρόνια πάθηση τόσο αυξάνονται και οι δαπάνες υγείας. Το ασφαλιστικό ταμείο επηρεάζει στατιστικά σημαντικά τις δαπάνες επισκέψεων και οι ασφαλισμένοι του δημοσίου έχουν μικρότερη πιθανότητα για δαπάνες υγείας.Η πιθανότητα οι καταναλωτές να καταβάλουν άτυπη πληρωμή επηρεάζεται από το επάγγελμα, την ηλικία, την επίσκεψη σε εξωτερικό ιατρείο νοσοκομείου, από τα λεπτά τις ώρες και τις ημέρες αναμονής της αναζήτησης της υπηρεσίας. Είναι πιθανότερο οι απασχολούμενοι στο δημόσιο να καταβάλουν άτυπη πληρωμή. Οι μέρες, οι ώρες και τα λεπτά αναμονής αυξάνουν την πιθανότητα να καταβάλει ο καταναλωτής άτυπη πληρωμή. Τέλος, όταν αυξάνεται η ηλικία του ερωτώμενου είναι λιγότερο πιθανό να καταβάλει άτυπη πληρωμή. Η κατανάλωση φαρμάκων με συνταγή ιατρού και χωρίς συνταγή ιατρού κατά τις τελευταίες 2 εβδομάδες επηρεάζεται από το φύλο, η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, η ύπαρξη χρόνιας ασθένειας και το επίπεδο της υγείας Οι άνδρες είναι λιγότερο πιθανότερο να καταναλώσουν φάρμακα σε σχέση με τις γυναίκες. Παρατηρείται επίσης ότι καθώς αυξάνεται η ηλικία των καταναλωτών αυξάνεται και η πιθανότητα να αγοράσουν φάρμακα με τη συνταγή ιατρού. Η ύπαρξη χρόνιου νοσήματος, επηρεάζει θετικά την κατανάλωση φαρμάκων ενώ αντίθετα το επίπεδο της υγείας φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά την κατανάλωση φαρμάκων με συνταγή ιατρού. Οι καταναλωτές που είναι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ, είναι λιγότερο πιθανό να καταναλώνουν φάρμακα με συνταγή ιατρού. Επίσης συγκρίνοντας τα αποτελέσματα της έρευνας της Ελληνικής Στατιστικής αρχής (EHIS) με το υπόδειγμα της παρούσας έρευνας (CB) παρατηρείται ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Για τους προσδιοριστικούς παράγοντες του ύψους δαπανών των φαρμάκων, αρχικά παρατηρείται ότι ο τόπος διαμονής και οι καταναλωτές με μεταπτυχιακό έχουν ισχυρή επίδραση στις δαπάνες των καταναλωτών για υγεία. Οι καταναλωτές που διαμένουν όσο πιο κοντά στο κέντρο της Αθήνας τόσο αυξάνουν τις δαπάνες για φάρμακα. Επίσης, οι κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος και οι καταναλωτές με ιδιωτική ασφάλιση δαπανούν περισσότερα χρήματα για φάρμακα. Τέλος, μία αύξηση στο ύψος του ατομικού μηνιαίου εισοδήματος οδηγεί στην αύξηση των δαπανών για φάρμακα. Τα αποτελέσματα εκτίμησης ισομερούς παλινδρόμησης για το ποσοστό των δαπανών για φάρμακα ως ποσοστό επί του συνόλου των μηνιαίων δαπανών δείχνουν ότι όσο αυξάνεται το μηνιαίο εισόδημα αυξάνεται και το ύψος των δαπανών για φάρμακα. Οι κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος και οι καταναλωτές με ιδιωτική ασφάλιση εξακολουθούν και δαπανούν περισσότερα χρήματα για φάρμακα. Η πρόθεση πληρωμής για την καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών υγείας των «επιπλέον» χρημάτων αφορά τους καταναλωτές που εργάζονται και είναι ασφαλισμένοι στο δημόσιο τομέα, καταναλωτές με παιδιά, καταναλωτές που θα ήθελαν να διαθέσουν τα «επιπλέον» χρήματα για την εισαγωγή σε ιδιωτικό νοσοκομείο, καταναλωτές που δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες για συγκεκριμένες υπηρεσίες υγείας όπως η εισαγωγή σε δημόσιο νοσοκομείο, οι δαπάνες για φάρμακα, οι επισκέψεις σε ιατρούς τόσο συμβεβλημένους με το ασφαλιστικό ταμείο και όσο και σε ιδιώτες. Ωστόσο σε μια αύξηση του εισοδήματος τους κατά 400 ευρώ, οι καταναλωτές θα ήταν πρόθυμοι να διαθέσουν τα «επιπλέον» χρήματα για την καλύτερη ποιότητα των υπηρεσιών υγείας. Με δεδομένη την παρούσα οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, η μελέτη της καταναλωτικής συμπεριφοράς των δαπανών υγείας αποτελεί ζήτημα ιδιάζουσας σημασίας για τη διαμόρφωση πολιτικής στον τομέα της υγείας.