Το νομισματοκοπείο της Λαμίας

Abstract

The fragmentary knowledge of the political and economic history of the ancient region of Malis and its capital, Lamia prompted us to undertake a systematic study on this subject. For this reason the coins of Lamia and the Malians have been collected and presented in this doctoral thesis as a corpus. At the same time, it was considered appropriate to investigate matters of geography and topography of Lamian basin and present the results of the archaeological excavations.This study is divided into five Parts. The first Part is devoted to the geography and climate of the valley of the Spercheios river, topography and history of Malis and its capital, Lamia, in order to provide a full picture and grasp the wider environment. Described for the same reason are also the cities, settlements and sites of Malis mentioned in the sources or revealed by the archaeological spade, including also those mentioned in the sources but as yet unidentified.In the second Part of the thesis, the corpus of Lamia and the Malians, is catalogued and analysed all the numismatic material. All the coins are catalogued by die pairs in chronological order in five periods (Periods I–V). In each period, a detailed discussion of the stylistic and techincal characteristics of the coins precedes the catalogue. In order to obtain for each period the clearest possible idea of the historical and economic character of Lamia, we tried to incorporate the coins of each period in the web of historical clues and at the same time to connect each hstorical period with the archaeological facts, as we know them from the excavations and the circulation of foreign coins within the ancient city.The third Part of the study comprises matters of metrology, iconography and the mint techniques. The weight standard used by Lamia and the Malians is the Aeginetan. This is illustrated in the tables and charts worked out for this purpose. The iconography selected by city officials to seal the bronze coins is drawn from the local cult circle. Finally, questions of technique are discussed as well as the use of the dies employed for the coins of Lamia and Malians, which we have assembled.The fourth Part of the study covers the circulation of the coins of Lamia and the Malians in areas neighbouring and further removed, where the coins have been discovered in excavations and in hoards.Finally, the last Part of our study includes the conclusions of our work. There is no doubt that Lamia was a city with residential, political and economic aspects of the term and played an important role as it was an important centre of Central Greece.

Η μελέτη της νομισματικής παραγωγής και της ιστορίας της Λαμίας και του έθνους των Μαλιέων προέκυψε από την απουσία μιας συνθετικής έρευνας, καθώς στο παρελθόν η ενασχόληση των ερευνητών περιορίστηκε είτε στην απλή παρουσίαση των νομισμάτων είτε σε μεμονωμένα εικονογραφικά θέματα. Σκοπό, λοιπόν της εργασίας μου αποτέλεσε η δημιουργία ενός νομισματικού corpus, δηλαδή η συγκέντρωση όλων των μέχρι σήμερα γνωστών νομισμάτων της Λαμίας και η μελέτη των μητρών τους, με απώτερο στόχο την εκτίμηση του όγκου της νομισματικής παραγωγής και την σύνδεσή του με την ιστορία της πόλεως και της ευρύτερης περιοχής της Μαλίδος. Συνάμα, κρίθηκε σκόπιμο να ερευνηθούν θέματα γεωγραφίας και τοπογραφίας της λαμιακής λεκάνης και να παρουσιαστούν τα αποτελέσματα των αρχαιολογικών ανασκαφών, προκειμένου να αναδειχτεί το περιβάλλον της πόλεως. Η παρούσα εργασία αποτελείται από πέντε μέρη και συμπληρώνεται απο φωτογραφική και σχεδιαστική τεκμηρίωση.Στο πρώτο μέρος εξετάζονται η τοπογραφία και η ιστορία της Μαλίδος και της πρωτεύουσάς της, Λαμίας και παρουσιάζονται αναλυτικά όλες οι πηγές που αφορούν στη γεωγραφία, στο έδαφος, στους υδάτινους πόρους, στο κλίμα, στο φυτικό κόσμο και στο υπέδαφος της κοιλάδας του Σπερχειού. Το δεύτερο μέρος, το οποίο αποτελεί τον πυρήνα της μελέτης, περιλαμβάνει το corpus των νομισμάτων της Λαμίας και των Μαλιέων. Συγκεντρώθηκαν όλα τα, μέχρι σήμερα, γνωστά νομίσματα, τα οποία προέρχονται από τις Δημόσιες Συλλογές μεγάλων ευρωπαϊκών Μουσείων, Ιδωτικές Συλλογές, ανασκαφές, «θησαυρούς», καταλόγους δημοπρασιών και ηλεκτρονικές δημοπρασίες στο διαδίκτυο. Τα νομίσματα κατηγοριοποιήθηκαν σε ομάδες, σε πέντε περιόδους παραγωγής, οι οποίες αναγνωρίστηκαν και ταξινομήθηκαν, κατά χρονολογική σειρά και σε ζεύγη μητρών. Ακολουθήθηκε ενιαία αρίθμηση για τα αργυρά νομίσματα όλων των περιόδων, ενώ τα χάλκινα έχουν αυτόνομη αρίθμηση σε κάθε περίοδο που εντάσσονται. Στον κατάλογο καταγράφονται τα στοιχεία των νομισμάτων σχετικά με την προέλευση και τα χαρακτηριστικά τους (βάρος, άξων, διάμετρος). Για την ακριβέστερη χρονολόγηση της κάθε περιόδου αξιολογήθηκαν τα τεχνοτροπικά και τυπολογικά στοιχεία, λαμβανομένων υπόψη και των ανασκαφικών δεδομένων, όπου αυτό ήταν δυνατό. Επίσης, κάθε Περίοδος νομισματικής παραγωγής εντάσσεται σε ένα γενικότερο ιστορικό πλαίσιο και γίνεται προσπάθεια σύνδεσής της με συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα.Στο τρίτο μέρος της μελέτης εξετάζονται θέματα μετρολογίας, εικονογραφίας, καθώς και τα τεχνικά χαρακτηριστικά της νομισματικής παραγωγής. Με τη μελέτη των βαρών και της αναγνώρισης του λεγόμενου ιδανικού βάρους διαμορφώνονται 22 στατιστικά γραφήματα, τα οποία αποδεικνύουν την υπακοή του νομισματοκοπείου στον αιγινητικό σταθμητικό κανόνα καθ´όλη τη διάρκεια λειτουργείας του. Στο κεφάλαιο της εικονογραφίας αναλύονται οι κύριες παραστάσεις και τα δευτερεύοντα σύμβολα που απεικονίσθηκαν στη αργυρή και χάλκινη νομισματική παραγωγή της πόλης και του έθνους των Μαλιέων. Ακολούθως, μελετώνται ζητήματα τεχνικής, που αφορούν στα πέταλα των νομισμάτων, στα επικεκομμένα και διπλοχτυπημένα νομίσματα και στις διορθώσεις μητρών. Στο τέταρτο μέρος εξετάζεται η νομισματική κυκλοφορία. Από την μελέτη των θησαυρικών συνόλων προκύπτει ότι τα λαμιακά νομίσματα κυκλοφορούσαν απο κοινού με εκδόσεις αντίστοιχης νομισματικής αξίας και του ίδιου σταθμητικού κανόνα, αλλά και με κοπές Μακεδόνων βασιλέων. Η μαρτυρία των «θησαυρών» συμπληρώνεται από τη μελέτη των ανασκαφικών νομισμάτων. Στο πέμπτο και τελευταίο μέρος ακολουθεί η σύνοψη των αποτελεσμάτων της μελέτης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Λαμία υπήρξε μια πόλις με την οικιστική, πολιτική και οικονομική διάσταση του όρου, όπως προκύπτει από τη σύνθεση των δεδομένων που έχουμε στη διάθεσή μας: φιλολογικές και επιγραφικές πηγές, αρχαιολογική έρευνα και νομισματική παραγωγή. Μέσα λοιπόν στην πολύμορφη νομισματική «κοινότητα» της αρχαιότητας, η Λαμία κατέχει ένα σημαντικό ρόλο, καθώς αποτελεί το σημείο αναφοράς των συναλλαγών και των πολιτικών εξελίξεων της περιοχής για πάνω από τέσσερις αιώνες.