Κοινωνική γεωγραφία της πείνας στην Ελλάδα της Κατοχής (1941-1944): η δημογραφική συμπεριφορά του ελληνικού πληθυσμού και τα θύματα της πείνας

Abstract

As in the collective memory the hunger mortality during the Axis occupation in Greece (1941-1944) is inextricably linked to Athens, the present thesis highlights the hunger mortality phenomenon in the Greek province and demonstrates that the deaths from hunger were not a phenomenon that only affected the capital. Seeking, recording and highlighting the victims of hunger in the Greek province is given a response to the controversial question that until recently the historians has been divided by: To what extent the Greek province felt hungry and had victims because of hunger. "Where, when, how many, who and why died because of hunger in the Greek province?". In order to reply to this primary question, the death records of 53 Municipalities and Communities of the Greek province were analyzed. By analyzing and comparing the data together with the study of rich primary archive material we were lead to an understanding of the demographic behaviour of their population. It is clarified that in order to more accurately approach the truth about the victims of hunger, the longitudinal monitoring of death records was preferable rather than the sampling method, a choice which was facilitated by the short time spread (1941-1944).In Volume A΄, the dramatic changes brought by Axis occupation into the lives of people are revived, which transformed into a struggle for survival, while in Volume Β΄ the demographic depiction of hunger and its effect on the fundamental demographic events (deaths, births, weddings). The survey found out that hunger was a key factor in shaping the demographic behaviour of the population during the Axis occupation. Moreover, the effects on the psychology of the crowd and the social consequences it brought about. Furthermore, the thesis presents the "sex" of hunger deaths in the Greek province and the "profile" of the victims of hunger, pointing out that both during the conduct of the survey and the writing of the study were the belief that no numbers were studied, but human losses. Finally, the number of victims of hunger is not absolute, but only indicative and comes from a representative sample of the population of the Greek province.

Καθώς στη συλλογική μνήμη η θνησιμότητα από πείνα στην διάρκεια της Κατοχής (1941-1944) είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Αθήνα, η παρούσα διατριβή αναδεικνύει το φαινόμενο της θνησιμότητας από πείνα στην επαρχία και αποδεικνύει πως οι θάνατοι από πείνα δεν ήταν φαινόμενο που έπληξε μόνο την Πρωτεύουσα. Αναζητώντας, καταγράφοντας και αναδεικνύοντας τα θύματα της πείνας στην ελληνική επαρχία δίνεται απάντηση στο ερώτημα που μέχρι πρόσφατα δίχαζε τους ιστορικούς σε ποιο βαθμό αυτή πείνασε και θρήνησε θύματα εξαιτίας της πείνας. «Που, πότε, πόσοι, ποιοι και γιατί πέθαναν από πείνα στην ελληνική επαρχία;». Προκειμένου να δοθεί απάντηση στο πρωταρχικό αυτό ερώτημα, αποδελτιώθηκαν οι ληξιαρχικές εγγραφές 53 Δήμων και Κοινοτήτων της ελληνικής επαρχίας, με την ανάλυση και σύγκριση των μεταξύ τους στοιχείων παράλληλα με την μελέτη πλούσιου πρωτογενούς αρχειακού υλικού να οδηγεί στην κατανόηση της δημογραφικής συμπεριφοράς του πληθυσμού τους. Διευκρινίζεται πως προκειμένου να προσεγγίσουμε με περισσότερη ακρίβεια την αλήθεια σχετικά με τα θύματα της πείνας, προτιμήθηκε η διαμήκης παρακολούθηση των ληξιαρχικών εγγραφών θανάτου και όχι η δειγματοληπτική μέθοδος, επιλογή άλλωστε που διευκόλυνε το σύντομο χρονικό ανάπτυγμα (1941-1944).Στον Α΄ Τόμο αναβιώνουν οι δραματικές αλλαγές που επέφερε η Κατοχή στην ζωή των ανθρώπων η οποία μετατρέπεται σε αγώνα για επιβίωση, ενώ στον Β΄ Τόμο παρουσιάζεται η δημογραφική αποτύπωση της πείνας και η επίδραση της στα θεμελιώδη δημογραφικά συμβάντα (θάνατοι, γεννήσεις, γάμοι). Από την έρευνα διαπιστώθηκε πως η πείνα υπήρξε βασικός συντελεστής διαμόρφωσης της δημογραφικής συμπεριφοράς του πληθυσμού στην Κατοχή και επιπλέον μελετήθηκε η επίδραση της στη ψυχολογία του πλήθους και οι κοινωνικές συνέπειες που επέφερε. Τέλος, η διατριβή παρουσιάζει το «φύλο» της θνησιμότητας από πείνα στην ελληνική επαρχία και το «προφίλ» των θυμάτων της πείνας επισημαίνοντας πως τόσο κατά την διεξαγωγή της έρευνας, όσο και κατά την συγγραφή της μελέτης ήταν κυρίαρχη η πεποίθηση πως μελετώνται όχι νούμερα, αλλά ανθρώπινες απώλειες. Και επιπλέον, πως ο αριθμός των θυμάτων της πείνας δεν είναι απόλυτος, παρά μόνο ενδεικτικός ο οποίος προέκυψε από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού της ελληνικής επαρχίας.