Αστικός σχεδιασμός και αναπλάσεις: η αθηναϊκή εμπειρία

Abstract

This doctoral thesis is about the critical evaluation of the post-industrial phase of urban design in Athens (1995-2005). The main research target is to draw conclusions and learn lessons, useful for the further urban strategy planning and design in the region of Athens.The identification and understanding of the complex post-industrial transformations in cities and the critical and comparative approach to the variety of new urban design ideas and projects demand a global perspective that led to a multidisciplinary approach.In order to answer to the above research subject, this thesis is structured on the basis of answering first to the following questions:-What is the significance of the urban design in the new environment of global, geopolitical, economic, technological, social, cultural etc. transformations since the early 1990s?-Do such transformations create new conditions on growth and development prospects in semi-peripheral metropolitan areas, where Athens also ranks?-What lesson is given by the historical experience of Athens (from 19th century to ~1990) in the fields of urban strategies and of urban design?-Which was the urban, economic and social structure of Athens region, in the early 1990s? In what ways the diverse transformations of post-industrial era and globalisation, did they affect this structure?-What were the appropriate strategic directions for urban design and development for the region of Athens (which is also the exclusive, international class metropolitan area in Greece) in order to be accomplished the integration of the country and its Capital-city in the new globalised post-industrial environment on the basis of balanced and sustainable prosperity of its dwellers?-Which were the context of ideas, the strategy and the targets of the new Athens urban design programme?-Who were the actors and which were the factors that influenced and / or determined the configuration of the new Athens urban design programme?-What influence exercises (a)the historical experience on Athens urban strategies and project experiences (from 19th century to ~1990) and (b) the diverse relevant approaches, strategies and project experiences of the post-industrial era of globalisation, on the actors that determined the configuration of the new Athens planning project?-What was the content of the post-industrial urban strategy and project of Athens? What lessons can we learn from the implementation of this project?-Which are the appropriate guidance, strategy and programme for the urban development in Athens today?

Αντικείμενο της διατριβής είναι η κριτική θεώρηση της πρόσφατης, μεταβιομηχανικής φάσης του αθηναϊκού αστικού σχεδιασμού (1995-2005), με τελικό στόχο την εξαγωγή συμπερασμάτων και την άντληση διδαγμάτων, χρήσιμων για την περαιτέρω αστική ανάπτυξη και το δημόσιο σχεδιασμό στο Λεκανοπέδιο. Ο προσδιορισμός και η ερμηνεία των σύνθετων μεταβιομηχανικών μετασχηματισμών στις πόλεις και η κριτική και συγκριτική θεώρηση της ποικιλίας των νέων ιδεών και προτάσεων για το χωρικό σχεδιασμό, προϋποθέτουν μια σφαιρική οπτική που οδήγησε σε μια διεπιστημονική προσέγγιση του ζητήματος, με την μίξη και το συνδυασμό εισροών, διαφορετικών επιστημονικών οπτικών.Η έρευνα διαρθρώνεται στη βάση των απαντήσεων στα ακόλουθα ερωτήματα, οι οποίες συναρμολογούν τα ζητούμενα της μελέτης:-Ποια είναι η σημασία του αστικού σχεδιασμού, στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται από τους παγκόσμιας κλίμακας, γεωπολιτικούς, οικονομικούς, τεχνολογικούς, κοινωνικούς, πολιτισμικούς κ.ά. μετασχηματισμούς από τις αρχές της δεκαετίας του 1990;-Θέτουν οι μετασχηματισμοί αυτοί νέα δεδομένα στις προοπτικές ανάπτυξης και ευημερίας των μητροπόλεων που δεν ανήκουν στο «σκληρό πυρήνα» του ανεπτυγμένου κόσμου και ειδικότερα, στην κατηγορία των μητροπόλεων της ημιπεριφέρειας, όπου κατατάσσεται η Αθήνα;-Ποια ήταν η ιστορική εμπειρία στο πεδίο της αστικής στρατηγικής και του αστικού σχεδιασμού για την Πρωτεύουσα στη διάρκεια της ιστορίας της και τι χαρακτηριστικά παρουσιάζει;-Ποια ήσαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, τα χαρακτηριστικά της πολεοδομικής, οικονομικής και κοινωνικής συγκρότησης του αθηναϊκού λεκανοπεδίου και πώς επιδρούσαν στην συγκρότηση αυτή οι ποικίλοι οικουμενικοί μετασχηματισμοί της μεταβιομηχανικής εποχής και της παγκοσμιοποίησης;-Ποιες ήσαν οι κατάλληλες κατευθύνσεις ανάπτυξης της Πρωτεύουσας, ως αποκλειστικού εθνικού κέντρου και ως πολεοδομικού συγκροτήματος, με σκοπούς την ευνοϊκή προσαρμογή της χώρας και του Λεκανοπεδίου στο νέο παγκοσμιοποιούμενο μεταβιομηχανικό περιβάλλον, στη βάση της ισόρροπης και βιώσιμης ευημερίας και ευζωίας των κατοίκων τους;-Ποιο ήταν το πλαίσιο ιδεών, ποια η στρατηγική και ποιοι οι στόχοι του νέου αθηναϊκού σχεδιασμού;-Ποιοι ήταν οι παράγοντες και ποιες οι συνιστώσες που επηρέασαν ή/και καθόρισαν τη διαμόρφωση του προγράμματος του νέου αθηναϊκού σχεδιασμού;-Ποια ήταν η επιρροή (α)της ιστορικής αθηναϊκής εμπειρίας στα πεδία των ιδεών και των αστικών στρατηγικών, του αστικού σχεδιασμού και της αστικής ανάπτυξης και (β)της μεταβιομηχανικής εποχής, της παγκοσμιοποίησης και των αντίστοιχων διεθνών προσεγγίσεων και διεθνούς εμπειρίας, στους συντελεστές τις ιδέες και το πρόγραμμά διαμόρφωσης του μεταβιομηχανικού αθηναϊκού σχεδιασμού;-Ποια μορφή έλαβε κατά την εφαρμογή του ο νέος αθηναϊκός σχεδιασμός, ποια ήσαν τα αποτελέσματά του και ποια συμπεράσματα εξάγονται από την εμπειρία της διαμόρφωσης και της εφαρμογής του;-Ποιο κρίνεται ως κατάλληλο πλαίσιο κατευθύνσεων και επεμβάσεων για τον αθηναϊκό σχεδιασμό σήμερα;