Αναγέννηση παραλιακού μετώπου στις πόλεις της Μεσογείου σε σχέση με την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών

Abstract

The objective of this thesis is to assess the role and development of the waterfront of medium-sized Mediterranean cities in the context of urban regeneration and Integrated Coastal Zone Management (ICZM), focusing on Greece.The need for this research stemmed out of the emerging issue of urbanization at the Mediterranean coast that faces the challenges of increasing pressures of human activities in coastal and maritime areas. In this context, a number of policies are promoted on a European, Mediterranean and national level relating to the integrated approach of coastal areas and the sustainable development of the urban environment. Among these, ICZM and urban regeneration seem to share common principles and characteristics. Therefore, they constitute the framework under which the waterfront has been approached in this research, namely as part of the urban coast where significant interactions between land and sea occur.The aim of the proposed methodology of this thesis is to approach the urban waterfront by recognizing its different dimensions as part of the urban fabric and part of the coastal and maritime ecosystem, and the implementation in the case of medium sized cities, where the effects of waterfront development are more intense. In this context, the methodology proposes: a) the waterfront assessment through the examination of its boundaries, the relevant legislative framework and the problems identified, and b) the prioritization of actions through the development of a decision-making tool. A series of sixteen (16) variables are proposed, aiming at assessing the waterfront, and a decision-making tool (ENCoRe) is implemented, based on multi-criteria analysis, providing the main priorities for waterfront regeneration.The proposed methodology was implemented in the case of four Greek medium sized cities (Volos, Heraklion, Kavala, Patras) where the survey was conducted through the participation of the stakeholders involved in waterfront activities and decision making. The comparative results of the research highlight the similarities and differences among the four case study cities (waterfronts) and provide a list of prioritized fields of intervention for waterfront regeneration in the context of sustainable development and integrated management.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως αντικείμενο την αξιολόγηση του ρόλου και της ανάπτυξης του παραλιακού μετώπου των μεσαίου μεγέθους πόλεων της Μεσογείου στο πλαίσιο της αστικής αναγέννησης και της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνης (ΟΔΠΖ), εστιάζοντας στην ελληνική περίπτωση. Η ανάγκη διερεύνησης του αντικειμένου προέκυψε λόγω της αστικοποίησης στις ακτές της Μεσογείου όπου αποτελούν πρόκληση οι αυξανόμενες πιέσεις των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στον παράκτιο και θαλάσσιο χώρο. Στο πλαίσιο αυτό, προωθείται μια σειρά από πολιτικές σε Ευρωπαϊκό, Μεσογειακό και εθνικό επίπεδο οι οποίες αφορούν στην ολοκληρωμένη προσέγγιση του παράκτιου χώρου και τη βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού περιβάλλοντος. Ανάμεσα σε αυτές, η ΟΔΠΖ και η αστική αναγέννηση παρουσιάζουν κοινές αρχές και χαρακτηριστικά. Για αυτό το λόγο, αποτέλεσαν το πλαίσιο προσέγγισης του παραλιακού μετώπου ως τμήμα του αστικού παράκτιου χώρου, στον οποίο λαμβάνουν χώρα σημαντικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ ξηράς και θάλασσας. Στόχος της προτεινόμενης μεθοδολογίας της διατριβής είναι η αντιμετώπιση του παραλιακού μετώπου, αναγνωρίζοντας τις διαστάσεις του ως τμήμα του αστικού ιστού αλλά και του οικοσυστήματος του παράκτιου και θαλάσσιου χώρου, και η δυνατότητα εφαρμογής του σε μεσαίου μεγέθους πόλεις, όπου ο ρόλος του παραλιακού μετώπου επηρεάζει σε πολύ έντονο βαθμό τη λειτουργία και ανάπτυξή τους. Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται: α) η αξιολόγηση του παραλιακού μετώπου μέσω του σχετικού θεσμικού πλαισίου, των ορίων του και των προβλημάτων που εντοπίζονται και β) η διαμόρφωση προτεραιοτήτων μέσω του σχεδιασμού ενός εργαλείου λήψης αποφάσεων. Πιο συγκεκριμένα, προτείνεται μια σειρά από δεκαέξι (16) μεταβλητές αξιολόγησης του παραλιακού μετώπου και η εφαρμογή ενός εργαλείου λήψης αποφάσεων (ENCoRe), βασιζόμενου στην πολυκριτηριακή ανάλυση, μέσω του οποίου προκύπτουν οι βασικότερες προτεραιότητες παρέμβασης στο παραλιακό μέτωπο. Η προτεινόμενη μεθοδολογία εφαρμόσθηκε σε τέσσερεις ελληνικές πόλεις μεσαίου μεγέθους (Βόλος, Ηράκλειο, Καβάλα, Πάτρα) όπου και πραγματοποιήθηκε η έρευνα πεδίου μέσω της συμμετοχής των φορέων που σχετίζονται με το παραλιακό μέτωπο. Τα συγκριτικά αποτελέσματα της έρευνας αναδεικνύουν τις ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στις τέσσερεις περιπτώσεις και τονίζουν την έμφαση που πρέπει να δοθεί σε συγκεκριμένους τομείς παρέμβασης στο παραλιακό μέτωπο με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη και ολοκληρωμένη διαχείριση.