Δοκίμια στην οικονομική μεγέθυνση και σύγκλιση: τρεις οικονομετρικές μελέτες για τις χώρες της E.E. με έμφαση στις χώρες συνοχής

Abstract

This dissertation is composed of three essays, on growth and convergence. The first essay analyses the stochastic and β- income convergence within the EU-14. The empirical analysis uses per capita GDP, in PPP and in constant prices of 2005, for the period 1950 to 2010. The overall evidence supports the existence of two discrete clubs, the first consisting by the so-called Cohesion countries (Portugal, Ireland, Greece and Spain) and the second by the remaining members. Between clubs there is a luck of catching-up effects, while, considering distinctly the above groups, analysis of the Cohesion countries for stochastic as well as β-convergence, to the respective group average, provided limited evidence. In particular, Ireland seems to have already reached its steady state level and only Spain has been diminishing its relative per capita difference since 1950. This is not the case for Portugal, which after a first period of strong convergence, after 2000 turned to rapid divergence. Finally, Greece, which was not found to exhibit stochastic or β-converge to the group average, can be considered as diverging. Furthermore, investigation of correlations between relative per capita GDP of each country and several factors that are often identified as growth stimulants, namely Total Factor Productivity, FDI, investment and openness confirm, with the exception of Greece, a strong association between these factors and the convergence process. The second essay examines the existence of conditional convergence in the EU-14 focusing on the growth performance of the four Cohesion countries, namely Greece, Ireland, Portugal and Spain. More specifically, we investigated the effect of a core set of explanatory economic variables, along with corruption and bureaucracy to account for possible institutional effects. In order to achieve this, we constructed two group-specific interaction variables to capture possible different responses of growth between the four cohesion countries and the remaining members of the EU-14. The findings provided evidence of conditional convergence in the EU-14. Investment in physical and human capital and openness influence positively the growth. Only FDI does not appear to exercise a significant effect on growth. Finally, in the full model, the evidence supports that in the whole sample as well as in the cohesion countries, less corruption promotes growth. Contrary, bureaucracy affects growth in the cohesion countries rather differently than in the entire group, hampering growth. As it concerns long-run estimates, less corruption seems to promote growth in the whole sample, while in the Cohesion countries, the respective coefficient, although insignificant, is positive. This result provides evidence for the view that corruption may be less harmful for growth in countries with high bureaucracy. Heaving in mind the above results we test, for the EU-14 countries, the hypothesis grease-in-the-wheels for corruption, according to which, corruption has a negative impact on growth. This impact is, however, different depending on the quality of governance. It tends to be more detrimental in countries where institutions are effective, but it may be beneficial to growth in countries with poor governance. Therefore, low quality of governance works as a “positive” absorptive factor. The results, both in the short and long run, are consistent with the grease-in-the-wheels hypothesis in all countries, while the strong form of the hypothesis is accepted for the Southern European countries. The threshold level of quality of governance, separating the negative and positive impacts of corruption on economic growth, was also computed. These findings do not imply the encouragement of corruption for stimulating economic development. They simply imply that encouraging countries to fight corruption, while also trying to improve other dimensions of governance, is probably a more prudent policy recommendation that could be drawn from these findings.

Η παρούσα διατριβή βασίζεται σε τρεις ερευνητικές εργασίες, οι οποίες εξετάζουν εμπειρικά το ζήτημα της μεγέθυνσης και της σύγκλισης εντός της ΕΕ-15. Στην πρώτη εργασία διερευνάται, για την περίοδο 1950-2010, η ύπαρξη στοχαστικής και β-σύγκλισης σύγκλισης του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ των χωρών της ΕΕ-14 (ΕΕ-15 πλην του Λουξεμβούργου) προς το μέσο κατά κεφαλή ΑΕΠ της ΕΕ-14. Τα αποτελέσματα συνηγορούν υπέρ της ύπαρξης δύο διακριτών ομάδων σύγκλισης, μίας αποτελούμενης από τις χώρες Συνοχής (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία) και μίας δεύτερης που περιλαμβάνει τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ-14. Οι δύο ομάδες μεταξύ τους δεν εμφανίζουν σύγκλιση, ενώ, σε επίπεδο ομάδων, τα στοιχεία υπέρ της στοχαστικής αλλά και της β-σύγκλισης είναι πιο περιοσριμένα στην ομάδα των χωρών Συνοχής. Μεταξύ των χωρών Συνοχής η Ισπανία εμφανίζει β-σύγκλιση καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου, ενώ η Ιρλανδία έχει φθάσει σε ισορροπία σταθερής κατάστασης. Η Πορτογαλία, μέχρι το 1985, εμφανίζει ισχυρή σύγκλιση, αλλά από το 2000 η χώρα αποκλίνει σημαντικά. Τέλος, η Ελλάδα, δεν εμφανίζει ούτε στοχαστική αλλά ούτε και β-σύγκλιση. Η περαιτέρω διερεύνηση της συσχέτισης μεταξύ του σχετικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ της κάθε χώρας και ενός αριθμού αναπτυξιακών παραγόντων, όπως επένδυση, ΑΞΕ, άνοιγμα εμπορίου και TFP έδειξε, ότι για την πλειοψηφία των χωρών υπάρχει μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των περισσοτέρων από αυτούς και τη διαδικασία σύγκλισης. Εξαίρεση αποτελεί και πάλι η Ελλάδα, για την οποία η επένδυση αποτελεί τον μοναδικό παράγοντα ο οποίος φαίνεται να συνδέεται θετικά με την αύξηση του σχετικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας.Στη δεύτερη εργασία εξετάζεται, για την περίοδο 1995-2013, η ύπαρξη υπό συνθήκη β-σύγκλισης μεταξύ των χωρών της ΕΕ-14. Πιο συγκεκριμένα, παράλληλα με την επίδραση ενός συνόλου οικονομικών μεταβλητών, διερευνήθηκαν οι επιπτώσεις δύο θεσμικών μεταβλητών, της διαφθοράς και της γραφειοκρατίας. Δίνοντας έμφαση στην αναπτυξιακή πορεία των τεσσάρων χωρών Συνοχής, εξετάσαμε, με τη χρήση όρων αλληλεπίδρασης, πιθανές διαφορετικές επιδράσεις των δύο θεσμικών μεταβλητών. Τα ευρήματα υποστηρίζουν την ύπαρξη υπό συνθήκη β-σύγκλισης εντός της ΕΕ-14. Επενδύσεις σε φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο και άνοιγμα του εμπορίου αποτελούν ισχυρούς μοχλούς ανάπτυξης, ενώ οι ΑΞΕ δεν φαίνεται να ασκούν σημαντική επίδραση. Αντίθετα, ο πληθωρισμός και οι κυβερνητικές δαπάνες εμφανίζουν σημαντική αρνητική επίδραση. Όσον αφορά τις δύο θεσμικές μεταβλητές, η μείωση της διαφθοράς ενισχύει τη μεγέθυνση, τόσο στο συνολικό δείγμα όσο και στις χώρες Συνοχής, ενώ η γραφειοκρατία φαίνεται να επιδρά με διαφορετικό τρόπο στις χώρες Συνοχής. Στη μακροχρόνια περίοδο, η επίδραση της διαφθοράς είναι σημαντικά αρνητική για το σύνολο των χωρών της ΕΕ-14, ενώ για τις χώρες Συνοχής ο αντίστοιχος συντελεστής, αν και μη σημαντικός, είναι θετικός. Το αποτέλεσμα πιθανώς συνδέεται με την άποψη ότι, η διαφθορά είναι λιγότερο επιβλαβής για τις χώρες με υψηλή γραφειοκρατία.Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω αποτελέσματα, στην τρίτη εργασία ελέγχουμε, για την περίοδο 2002-2013, την υπόθεση grease-in-the-wheels, σύμφωνα με την οποία, ενώ η διαφθορά έχει αρνητικές επιπτώσεις στη μεγέθυνση, η επίδραση αυτή διαφοροποιείται ανάλογα με την ποιότητα της διακυβέρνησης. Πιο συγκεκριμένα, αυτή τείνει να είναι πιο επιζήμια σε χώρες όπου η διακυβέρνηση είναι αποτελεσματική, ενώ κάτω από την ισχυρή μορφή της υπόθεσης, η διαφθροά μπορεί να είναι ακόμη και επωφελής για την ανάπτυξη των χωρών με “κακή” διακυβέρνηση. Ως εκ τούτου, η χαμηλή ποιότητα της διακυβέρνησης λειτουργεί ως ένας "θετικός" απορροφητικός παράγοντας. Για όλες τις χώρες της ΕΕ-14, τα αποτελέσματα, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, είναι συνεπή με την υπόθεση grease-in-the-wheels, ενώ, η ισχυρή μορφή της υπόθεσης γίνεται δεκτή για τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου. Επιπλέον, για κάθε δείκτη θεσμικής ποιότητας, έχει βρεθεί μία τιμή threshold η οποία διαχωρίζει τις αρνητικές από τις θετικές επιδράσεις της διαφθοράς. Σε επίπεδο πολιτικής, το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι οι οικονομίες που λειτουργούν σε ένα αναποτελεσματικό θεσμικό περιβάλλον, είναι πιθανό να μην επωφελούνται από την καταπολέμηση της διαφθοράς, αλλά ότι θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να περιορίσουν τη διαφθορά, βελτιώνοντας ταυτόχρονα άλλες όψεις της διακυβέρνησης.