Μορφές σιωπής στο ευριπίδειο δράμα

Abstract

The aim of this thesis is to examine the actor’s silence in all Euripides’ tragedies and to reach conclusions about the range of use of this technique and its function. Both aspects of silence are discussed: on - stage and off - stage. In other words, all the real moments of the actor’s silence on stage, as well as the references to silence are ex-amined. A proposition is to categorize silences according to their function, while cit-ing all the parallels that could support such a categorization. In the category of on - stage silences are included: a) silence that makes the he-ro invisible b) silence due to a strong emotion c) mute actors, both anonymous and eponymous and children as a specific category and d) cover with veils. In the catego-ry of off - stage silences are included: a) the holy silence b) the “concealment” motif (paralipsis) c) the “omission” motif (aposiopisis) d) silence as prevention of dishonor e) silence as quietness f) the oath of silence, either addressed to the chorus or to an eponymous hero g) silence that indicates death and h) silence that indicates the en-trance of a hero. With all these functions of silence Euripides aims to intensify the dramatic effect and to construct the plot in an interesting way. There is not a real moment of silence in Euripides’ drama because, while an actor is silence, an other actor speaks. However, Euripides “plays” with audience’s expectations and attracts their interest. At the same time, other possible categorization types are discussed. These cat-egorization types have been suggested by scholars throughout time and are either ac-cepted or rejected. The conclusion of this thesis is that Euripides used silence con-sciously and widely. He perfected this dramatic tool and used it masterfully in order to foreword the plot or to accentuate the dramatic effect.

Ο στόχος της διατριβής είναι να μελετήσει τη σιωπή των υποκριτών σε όλες τις σωζόμενες τραγωδίες του Ευριπίδη και να καταλήξει σε συμπεράσματα σχετικά με το εύρος χρήσης της συγκεκριμένης τεχνικής και με τις διάφορες λειτουργίες που αυτή επιτελεί. Η σιωπή μελετάται από δύο σκοπιές, σκηνικά και εξωσκηνικά. Μελετώνται δηλαδή οι πραγματικές στιγμές σιωπής των υποκριτών επί σκηνής αλλά και οι αναφορές στη σιωπή. Προτείνεται μία κατηγοριοποίηση των σιωπών ανάλογα με τη λειτουργία τους και παρατίθενται όλα τα παράλληλα, τα οποία θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τη λειτουργία αυτή. Στην κατηγορία των σκηνικών σιωπών εντάσσονται: α) η σιωπή που καθιστά τον ήρωα μη ορατό β) η σιωπή εξαιτίας ενός ισχυρού συναισθήματος γ) τα εντελώς βωβά επώνυμα και ανώνυμα πρόσωπα του δράματος του Ευριπίδη, καθώς και η ειδική κατηγορία των παιδιών δ) η κάλυψη με πέπλα. Στις εξωσκηνικές σιωπές εντάσσονται: α) η ιερή σιωπή β) το μοτίβο της παράλειψης γ) η αποσιώπηση δ) η σιωπή ως πρόληψη ατιμίας ε) η σιωπή ως ησυχία στ) ο όρκος σιωπής, είτε αυτός απευθύνεται στον χορό είτε σε επώνυμα πρόσωπα του δράματος η) η σιωπή που υποδηλώνει θάνατο και θ) η σιωπή, η οποία ανακοινώνει την είσοδο ενός ήρωα. Οι λειτουργίες της σιωπής σε όλες τις περιπτώσεις περιστρέφονται κυρίως γύρω από την επιδίωξη του τραγικού να εντείνει το δραματικό αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης σκηνής του δράματος ή να οργανώσει την πλοκή με έναν πιο περίτεχνο τρόπο. Παρότι πραγματική στιγμή σιωπής δεν υπάρχει, εφόσον πάντα στη σκηνή του αρχαίου δράματος κάποιος ήρωας μιλά ενώ κάποιος άλλος σιωπά, η χρήση της σιωπής δοκιμάζει τις προσδοκίες του κοινού και προκαλεί το ενδιαφέρον του. Παρατίθενται επίσης πιθανές άλλες κατηγοριοποιήσεις της σιωπής, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν διαχρονικά από μελετητές και οι οποίες γίνονται δεκτές ή απορρίπτονται. Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Ευριπίδης ενέτασσε στις τραγωδίες του τη σιωπή συνειδητά και σε μεγάλη έκταση. Τελειοποίησε το δραματουργικό αυτό εργαλείο και το χρησιμοποίησε εύστοχα με στόχο να διευκολύνει την πλοκή ή να εντείνει το δραματικό αποτέλεσμα.