Ορισματική δομή και κλιτική μορφολογία: μιά συγκριτική μελέτη ανάμεσα σε ελληνόγλωσσους ομιλητές με αφασία και σημασιολογική άνοια

Abstract

This study addressed the question of the effect of argument structure on verbproduction and the interaction of verb inflection and verb argument structure inaphasia and semantic dementia. To this end, three verb classes were tested: unergative,unaccusative and transitive verbs with one object. Ten subjects with aphasia andseven with semantic dementia participated in the study. Experiment 1 (sentencecompletion) aimed at investigating the effect of argument structure on verb inflection.An interaction between verb class and tense was found for the aphasic group:unergative verbs were significantly more difficult to produce in past perfective thanunaccusatives, whereas the opposite was found for present tense. Τhese resultsendorse a deficit in diacritical encoding and retrieval. With respect to the participantswith semantic dementia their performance in experiment 1 showed that production ofpast perfective was spared, whilst production of present was impaired. This findingwas interpreted as a deficit in encoding – and probably – perceiving the dynamicfeatures of the imperfective aspect. Experiment 2 (sentence production) aimed atexploring the effect of argument structure on verb production. The results indicatedthat [-agentive] verbs, i.e. unaccusatives, are more difficult to produce than [+agentive]ones for the aphasic group. These findings are interpreted as a deficit in theprocessing of the lemma information. The participants with semantic dementiaperformed equally in all verb classes. The errors were, however, qualitativelydifferent for each verb class: the predominant error type for unergatives involved theproduction of light verbs, which indicates degraded lexical conceptual structurerepresentations. The most frequent error for unaccusatives was the production of a[+agentive] verb, which indicates lemma processing problems. Experiment 3 (tensedsentence production) showed that inflection does not have an effect on correct verband verb argument structure production neither for the aphasic nor for the semanticdementia group. However, there were individual cases where inflection productionhad negative or positive influence on verb production in both groups. Moreover,unaccusative verbs were more difficult to produce when a specific form of the verbwas required for the semantic dementia group, pointing to an effect of argumentstructure on inflection. All in all, the comparison between the two groups showedunaccusativity effect on verb production for both groups. Moreover, both groupsfailed to show any effect of inflection on verb and verb argument structure productionat least at the group level. The groups differed, however, with respect to the degree ofimpairment in producing verb inflection (experiment 1), with respect to thedegradation of the lexical conceptual structure representations (experiment 2) andregarding the effect of argument structure on inflection (experiment 3). These findingsare discussed against current theories of aphasic deficits and psycholinguistic modelsof sentence production.

Η µελέτη αυτή αποσκοπεί στη διερεύνηση της επίδρασης της ορισµατικής δοµήςστην παραγωγή ρηµάτων και της αλληλεπίδρασης ανάµεσα σε ρηµατική κλίση καιορισµατική δοµή σε οµιλητές µε αφασία και σηµασιολογική άνοια. Συγκεκριµένα,εξετάστηκαν τρεις κατηγορίες ρηµάτων µε διαφορετική ορισµατική δοµή:ανεργαστικά, αναιτιατικά και µεταβατικά µε ένα αντικείµενο. Οι συµµετέχοντες ήτανδέκα οµιλητές µε αφασία και επτά µε σηµασιολογική άνοια. Το πείραµα 1(συµπλήρωση προτάσεων) στοχεύει στην διερεύνηση της επίδρασης της ορισµατικήςδοµής στην κλίση. Για την οµάδα των αφασικών συµµετεχόντων βρέθηκεαλληλεπίδραση ανάµεσα σε ρηµατική κατηγορία και χρόνο, µε τα ανεργαστικάρήµατα να είναι πιο δύσκολα από τα αναιτιατικά στον αόριστο, ενώ το αντίστροφοβρέθηκε για τον ενεστώτα. Αυτό το εύρηµα επιβεβαιώνει ένα έλλειµµα στηνκωδικοποίηση και ανάκληση των διακριτικών χαρακτηριστικών. Οι συµµετέχοντεςµε σηµασιολογική άνοια είχαν άψογη επίδοση στον αόριστο, ενώ η παραγωγή τουενεστώτα ήταν διαταραγµένη. Αυτό ερµηνεύτηκε ως έλλειµµα στην κωδικοποίηση -και πιθανά – αντίληψη των δυναµικών χαρακτηριστικών της όψης διαρκείας. Τοπείραµα 2 (παραγωγή προτάσεων) στοχεύει στην διερεύνηση της επιρροής τηςορισµατικής δοµής στην παραγωγή ρηµάτων. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι τα [-δραστικά] ρήµατα, δηλ. τα αναιτιατικά, ήταν πιο δύσκολα από τα [+δραστικά] γιατην οµάδα των αφασικών συµµετεχόντων. Αυτό ερµηνεύτηκε ως έλλειµµαεπεξεργασίας των πληροφοριών του λήµµατος. Οι συµµετέχοντες µε σηµασιολογικήάνοια είχαν την ίδια επίδοση σε όλες τις ρηµατικές κατηγορίες. ∆ιαπιστώθηκαν,ωστόσο, ποιοτικές διαφορές ανάµεσα στις ρηµατικές κατηγορίες: για τα ανεργαστικάο κυρίαρχος τύπος λάθους ενέπλεκε την παραγωγή γενικών ρηµάτων, κάτι πουυποδεικνύει έλλειµµα στο επίπεδο της λεξικής εννοιολογικής δοµής. Ο συχνότεροςτύπος λάθους για τα αναιτιατικά ήταν η παραγωγή [+δραστικών] ρηµάτων, κάτι πουυποδεικνύει έλλειµµα στην επεξεργασία του λήµµατος. Το πείραµα 3 (παραγωγήπροτάσεων µε συγκεκριµένο Χρόνο/Όψη) έδειξε ότι η κλίση δεν επηρεάζει την ορθήπαραγωγή του ρήµατος και της ορισµατικής δοµής για καµία από τις δύο οµάδες.Ωστόσο, και στις δύο οµάδες εντοπίστηκαν περιπτώσεις για τις οποίες η κλίση είχεείτε ενισχυτική είτε αρνητική επίδραση. Επίσης, τα αναιτιατικά ρήµατα ήταν πιοδύσκολα στο πείραµα 3 από ότι στο πείραµα 2 για την οµάδα των συµµετεχόντων µεσηµασιολογική άνοια, πράγµα που υποδηλώνει επίδραση της ορισµατικής δοµής στηνκλίση για την οµάδα αυτή. Συνολικά, η σύγκριση ανάµεσα στις δύο οµάδες έδειξε ότιτα αναιτιατικά ρήµατα ήταν δύσκολα και για τις δύο. Επίσης η κλίση δεν φαίνεται ναεπιδρά στην παραγωγή των ρηµάτων και της ορισµατικής δοµής του για καµία οµάδα.Οι δύο οµάδες, ωστόσο, διέφεραν ως προς το βαθµό της µορφοσυντακτικήςδιαταραχής (πείραµα 1), ως προς την ύπαρξη ελλείµµατος στη λεξική εννοιολογικήδοµή (πείραµα 2) και ως προς την ύπαρξη επίδρασης της ορισµατικής δοµής στηνκλίση (πείραµα 3). Στη διατριβή αναπτύσσονται οι συνέπειες των ευρηµάτων αυτώνγια τις σύγχρονες νευρογλωσσολογικές θεωρίες και για τα ψυχογλωσσολογικάµοντέλα παραγωγής λόγου.